- Yazar Biyografisi (TEİS)
Nev'î, Yahyâ - Madde Yazarı: Prof. Dr. Adem Ceyhan
- Eser Yazılış Tarihi:977/1569-70
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Kırk Hadis
- Yayın Tarihi:11/10/2021
TERCÜME-İ HADÎS-İ ERBAÎN (NEV'Î)
kırk hadis tercümesiNev'î, Yahyâ (d. 940/1533-ö. 1007/1599)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Nev‘î'nin manzum kırk hadis tercümesi. Mütercim, eserin mensur Arapça mukaddimesinde “Nev‘î” olarak tanındığını belirtmiş (vr. 4b); kırk hadisi ezberleyenler için vaad edilen uhrevî mükâfata erişmek ümidiyle Hz. Peygamber’e ait bu sayıdaki rivayeti nazmen tercüme ettiğini anlatmış; sonunda çalışmasını “erba‘ûn” ve “tercüme” kelimelerinin -ebced hesabına göre- belirttiği 977/1569-70 yılında tamamladığını bildirmiştir (Bir nüshası: Üsküdar Hacı Selim Ağa Ktp. Kemankeş, Nu. 50, vr. 4a-9a). Bu mahlas ve tamamlanış yılı, söz konusu tercümenin 16. asrın meşhur şair ve âlimlerinden Malkaralı Nev‘î Yahyâ Efendi’ye (ö. 1007/ 1599) ait olduğuna delil sayılmaktadır.
Mütercim, eserini “hikmet ve mev‘iza, tevâzu ve muhabbet, sıdk ve sadaka, fevâ’id ve avâ’id” (faydalar) olmak üzere dört kısma ayırmış; bunların her birinde onar hadis tercüme etmiştir. Hadislerin -birkaçı dışında- çoğunu aruzun “feilâtün feilâtün feilâtün feilün” kalıbında ikişer beyitle Türkçeye çeviren şair, inceleme sonucunda anlaşıldığına göre, sahih olanlarını seçmeye çalışmıştır. Çevrilen hadisler inanç, ibadet, ahlâk, adap konularına ait olup bunların bir kısmı, Abdurrahman Câmî’nin (1414- 1492) Farsça manzum kırk hadis tercümesinde de yer alan rivayetlerdir.
Nev‘î’nin şimdiki hâlde tek yazma nüshası bilinen bu eseri, Gülçin Aras ve Semra Köse’nin yüksek lisans tezlerinde incelenip Latin harflerine aktarılmış; ayrıca Ali Sever tarafından yayınlanmıştır (Sever 2018: 219-256).
Mütercimin biyografisi için bk. "Nev'î, Yahyâ". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nevi-yahya
Eserden Örnekler
İşfe'û tûcerû
“Yâd idüp âlem-i belâda olan ülfetinüz
Sizden alçakları zilletde koman şefkat idin
Oh dimen hîn-i musîbetde eh-ı müşfik olun
Fukarâya nazarı vâsıta-i rahmet idin” (Nev‘î: vr. 7b).
Yessirû ve lâ tu'assirû sekenû ve lâ tüneffirû
“Size düşvâr olanı dirsenüz âsân ide Hak
Hall idüp ukdeleri müşkil[i] âsân eylen
Amel-i hayr iki âlemde budur câzim olun
Müteharrik göricek fitne[y]i iskân eylen” (Nev‘î: vr. 8a).
Leyse'l-gınâ an kesreti'l-arazi inneme'l-gınâ gına'n-nefsi
“Âdeme sanma gınâ kesret-i emlâk iledir
Gözi toymaz kişinin toymayıcak gönli gözi
Dilüni mazhar-ı iksîr-i maârif kılagör
Bulmaya senden inen dirhem ü dînâr yüzi” (Nev‘î: vr. 8a).
Kaynakça
Aras, Gülçin (1997). Nev’î’nin Nevâ-yı Uşşâk ve Tercüme-i Hadîs-i Erbaîn Adlı Eserleri. Yüksek lisans tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Bursalı Mehmed Tâhir (1333). Osmanlı Müellifleri. İstanbul. C. II. 437-439.
Donuk, Suat (hzl.) (2017). Nev‘îzâde Atâyî Hadâiku’l-Hakâ’ik fî Tekmileti’ş-Şakâ’ik. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay.
Gibb, Elias John Wilkinson (1904). A History of Ottoman Poetry. C. 3. London. 173-179.
Kafzade Fâizî. Zübdetü’l-Eş’âr. Nuruosmaniye Yazma Eser Kütüphanesi. Nu. 3723.
Karahan, Abdülkadir (1954). İslâm-Türk Edebiyatında Kırk Hadîs Toplama, Tercüme ve Şerhleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay.
Karahan, Abdülkadir. “Nev'î”. İslâm Ansiklopedisi. C. IX. İstanbul: MEB Yay. 224-226.
Kâtib Çelebi (1286-87/1869-70). Fezleke-i Kâtib Çelebi. C. 1. 120-122.
Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi, Meşâi’rü’ş-Şu’arâ (İnceleme-Metin). İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.
Kortantamer, Tunca (1991). “Nev’î Efendi’nin Sinan Paşa’ya Ders Veren Bir Mektubu”. Osmanlı Araştırmaları 11: 215-228.
Köse, Semra (2001). Nev’î’nin Nevâ-yı Uşşâk, Tercüme-i Hadîs-i Erbaîn ve Faslün fî Fazîleti’l-Işk Adlı Eserleri. Yüksek lisans tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Mehmed Süreyya [1315/ 1897]. Sicill-i Osmânî. İstanbul. C. IV. 634.
Muallim Nâcî (1308/1890). Esâmî. İstanbul: Mahmud Bey Matbaası.
Nev‘î. Tercüme-i Hadîs-i Erbaîn. Üsküdar Hacı Selim Ağa Ktp. Kemankeş. Nu. 50. vr. 4a-9a
Rızâ (1326). Tezkire. İstanbul. 96.
Riyâzî. Riyâzu’ş-şuarâ. Millet Yazma Eser Ktp. Ali Emîrî Tarih Nu. 765.
Sefercioğlu, Mustafa Nejat (1990). Nev’î Divanı’nın Tahlîli. Ankara: KB Yay.
Sefercioğlu, Mustafa Nejat (2007). “Nev’î”. İslâm Ansiklopedisi. C. 33. İstanbul: TDV Yay. 52-54.
Sever, Ali (2018). “Malkaralı Şair Nev‘î’nin Manzum Kırk Hadis Tercümesinin Neşri ve Tahlili”. Tasavvur Tekirdağ İlahiyat Dergisi 4 (1): 219-256.
Solmaz, Süleyman (2005). Ahdî ve Gülşen-i Şuarâsı. Ankara: AKM Yay.
Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55835,beyani-tezkiresipdf.pdf?0 [erişim tarihi: 25.08.2021]
Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55834,kinalizade-hasan-celebipdf.pdf?0 [erişim tarihi: 25.08.2021]
Taş, Hakan ve Ömer Zülfe (2007). Münâzara-i Tûtî vü Zâg. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10705,nevmunazaratutivuzagomerzulfehakantaspdf.pdf?0
Tolgay, Ömer (hzl.) (1995). Nev’î Efendi, İlimlerin Özü “Netâyic el-Fünûn”. İstanbul: İnsan Yay.
Tulum, Mertol ve Ali Tanyeri (hzl.) (1977). Nev'î Divanı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | DÎVÂN (NEV'Î) | Nev’î, Yahyâ | Tuba Durmuş |
Görüntüle | ||
| 2 | HASB-İ HÂL (NEV'Î) | Nev’î, Yahyâ | Dr. Öğr. Üyesi Fazile Eren Kaya |
Görüntüle | ||
| 3 | GÜL-İ SAD-BERG (NEV'Î) | Nev’î, Yahyâ | Prof. Dr. İbrahim Çetin DERDİYOK |
Görüntüle | ||
| 4 | TERCÜME-İ MÜNŞEÂT-I HÂCE-İ CİHÂN (NEV’Î) | Nev'î, Yahyâ | Doç. Dr. Hasan Gültekin |
Görüntüle | ||
| 5 | NETÂYİCÜ'L-FÜNÛN ve MEHÂSİNÜ'L-MÜTÛN (NEV'Î) | Nev’î, Yahyâ | Araş. Gör. Burhan Can |
Görüntüle | ||
| 6 | RİSÂLE-İ NEVÂ-YI ‘UŞŞÂK (NEV’Î) | NEV’Î, Yahyâ | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
| 7 | FASLUN FÎ FAZÎLETİ’L-‘IŞK (NEV’Î) | Nev'î, Yahyâ | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
| 8 | FEZÂ'İLÜ'L-VÜZERÂ VE HASÂİLÜ'L-ÜMERÂ (NEV’Î) | Nev'î Yahyâ | Doç. Dr. Fatih Koyuncu |
Görüntüle | ||
| 9 | RİSÂLE-İ ŞİKÂYET-İ RÛZİGÂR (NEV’Î) | Nev'î, Yahyâ | Dr. MEHMET AKİF YALÇINKAYA |
Görüntüle | ||
| 10 | SİNAN PAŞA’YA MEKTUP (NEV'Î) | Nev’î, Yahyâ | Dr. Bilal Güzel |
Görüntüle | ||
| 11 | GEVHER-İ RÂZ (NEV’Î) | Nev'î, Yahyâ | Dr. Bilal Güzel |
Görüntüle | ||
| 12 | LEYLÂ VÜ MECNÛN (NEV’Î) | Nev'î, Yahyâ | Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ |
Görüntüle | ||
| 13 | TERCEME-İ KISSA-İ HIZR U MÛSÂ (NEV'Î) | Nev'î, Yahyâ | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
| 14 | MÜNÂZARA-İ TÛTÎ VÜ ZÂG (NEV’Î) | Nev'î, Yahyâ | Dr. Öğr. Üyesi Fazile Eren Kaya |
Görüntüle | ||
| 15 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
| 16 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
| 17 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
| 18 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
| 19 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
| 20 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
| 21 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 22 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
| 23 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
| 24 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |