TERCÜME-İ EŞKÂL-İ NÂSIR-I TÛSÎ / TERCÜME-İ SÎ FASL Fİ’T-TAKVÎM (AHMED-İ DÂ’Î)
astronomi, astroloji
Ahmed-i Dâ’î (d. ? - ö. 824/1421’ten sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Nâsîrüddin-i Tûsî'nin (d. 1201 - ö. 1274) Risâle-i Sî Fasl adıyla meşhur olan El-Muhtasar Fî-İlmi't-Tencîm ve Marifeti't-Takvîm adlı Farsça risalesinin Ahmed-i Dâ’î tarafından Türkçeye yapılan tercümesi. Tercüme-i Sî Fasl Fi't-Taḳvîm adıyla çevrilen eser ilm-i nücuma dairdir. Otuz fasıldan oluşan risale; ebced rakamları, Hicrî, Rûmî, İranî ve Celâlî takvimleri, gezegenler, burçlar ve saat türleri gibi astronomi ve bazı astroloji konularını ihtiva etmektedir. “Eserin en dikkate değer özelliği, Ortaçağ astronomisindeki deyimlerin Türkçe karşılıklarının verilmesidir. Ahmed-i Dâ’î’nin verdiği Türkçe karşılıklar, Osmanlı İmparatorluğu’nda yakın zamana değin kullanılmıştır. Böylece Dâ’î'nin sadece Osmanlı dil ve edebiyatına değil, Osmanlı bilimine de hizmet ettiği anlaşılmaktadır (Kundakçı 2021: 8-9)."  Dâ’î, eserin başında,  astronomi ve takvim bilimlerini yeni öğrenmeye başlayanlar her şeyi kolayca anlasınlar ve eserden rahatça istifade etsinler diye bu kitabı Türkçeye tercüme ettiğini belirtmiştir.

Kütüphanelerde birçok nüshası bulunan eser üzerinde en kapsamlı çalışmayı yapan Emre Kundakçı, eseri Ahmed-i Dâ’î, Tercüme-i Sî Fasl Fi’t-Takvîm adıyla yayımlamıştır (2021).

Nâsirin biyografisi için bk. “Ahmed-i Dâî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmedi-dai      

Eserden Örnekler


Tercüme-i Eşkâl-i Nâsır-ı Tûsî'den

Sekizinci Fasıl

Ve her sâniyeyi altmış bahş kıldılar. Her birine sâlise didiler. Ve râbi'e ve hamse tâ aşere degin kısmet kıldılar. Ve burclarun adları bunlardur: Hamel ۰ Sevr ا Cevzâ ب Seretân ج Esed د Sünbüle ه Mîzân و Akreb ز Kavs ح Cedy ط Delv ی Hût یا . İşbu burclarun nişânları oldur kim tahtlarında vâki' sürhle yazılmışdur. [Ve nişânları oldur kim Hamelün alâmeti sıfır yazarlar. Ve Sevr alâmeti elif ve Cevzâ alâmeti be yazarlar. Tâ Hûta yâ yazarlar.] [Ve derecelerün ve dakîkalarun nişânı adedlerinün alâmeti olur] ya'nî kevkeb her burcdan kaç derece ve kaç dakîka hareket eylemişdür anlarun adedleri. Ve her derecenün alâmetleri yigirmi tokuzı geçmez zîrâ otuz olsa bir burc olur. Ve dakîka adedi elli tokuzdan öte geçmez zîrâ altmış olsa bir derece olur. İşbu dâ'ireyi bunlara misâl idüp tahrîr eyledük tâlibe âsân ola diyü. İşbu dâirede on iki burc üzerine taksîm eyleyüp tahrîr eyledük. (Kundakçı 2021: 33)

Kaynakça


Ertaylan, İsmail Hikmet (1952). Ahmed-i Dâî, Hayatı ve Eserleri. İstanbul: Üçler Basımevi.

Kundakçı, Emre (2021). Ahmed-i Dâî, Tercüme-i Sî Fasl Fi’t-Takvîm. İstanbul: Muhayyel Yayıncılık.

Kut, Günay (1989). “Ahmed-i Dâî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 2. İstanbul: TDV Yay. 56-58.

Atıf Bilgileri


ŞEYLAN, Ali. "TERCÜME-İ EŞKÂL-İ NÂSIR-I TÛSÎ / TERCÜME-İ SÎ FASL Fİ’T-TAKVÎM (AHMED-İ DÂ’Î)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tercume-i-eskal-i-nasir-i-tusi-tercume-i-si-fasl-fi-t-takvim-ahmed-i-da-i. [Erişim Tarihi: 25 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN-I TÜRKÎ (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
2 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
3 ÇENG-NÂME (AHMED-İ DÂ'Î) Ahmed-i Dâ'î Prof. Dr. Gönül Alpay Tekin
Görüntüle
4 VASİYYET-İ NÛŞİREVÂN-I ÂDİL BE-PUSEREŞ HÜRMÜZ-İ TÂCDÂR / VASİYYET-İ NÛŞİREVÂN (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Prof. Dr. Emine Yeniterzi
Görüntüle
5 UKÛDÜ’L-CEVÂHİR (AHMED-İ DÂ'Î) Ahmed-i Dâ’î Araş. Gör. Uğur Altundaş
Görüntüle
6 CÂMASB-NÂME (AHMED-İ DÂ'Î) Ahmed-i Dâ'î Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
7 ENFESÜ'L-CEVÂHİR / TERCÜME-İ TEFSÎR-İ EBU’L-LEYS SEMERKANDÎ (EBU’L-FAZL MÛSÂ BİN HÂCI HÜSEYN EL-İZNİKÎ) Ebu’l-Fazl Mûsâ bin Hâcı Hüseyn el-İznikî Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
8 TERCÜME-İ KİTÂBÜ’T-TA’BÎR-NÂME (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
9 VESÎLETÜ’L-MÜLÛK Lİ-EHLİ’S-SÜLÛK VE TEFSÎRÜ’L-KUR’ÂN / VESÎLETÜ’L-MÜLÛK (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN
Görüntüle
10 MİFTÂHÜ’L-CENNE(T) (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN
Görüntüle
11 TERCÜME-İ TEZKİRETÜ’L-EVLİYÂ (AHMED-İ DÂ’Î ?) Ahmed-i Dâ’î Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
12 TERCÜME-İ TIBB-I NEBEVÎ / EŞ-ŞİFÂ FÎ-EHÂDÎSİ’L-MUSTAFÂ (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN
Görüntüle
13 TERESSÜL (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Doç. Dr. Hasan Gültekin
Görüntüle
14 MÜFREDÂT (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN
Görüntüle
15 DÂSTÂN-I MANSÛR, MANSÛR-NÂME (AHMEDÎ) Ahmedî, Ahmedî-i Tebrîzî, Tebrîzli Ahmedî Prof. Dr. Orhan Kemal Tavukçu
Görüntüle
16 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
17 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
18 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
19 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
20 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
21 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
22 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
23 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
24 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
25 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle