Debbağların/dericilerin piri diye bilinen, kurmuş olduğu Ahilik Teşkilâtı ile birçok esnafı teşkilatlandıran, sosyal, iktisadî ve siyasî hayatımızı etkileyen, kardeşliğin, cömertliğin, yiğitliğin, fedakârlığın, doğruluğun, dürüstlüğün, ahlâkın, sanatın ve bilimin öncüsü büyük halk filozofu ve fikir adamı, Danişmend-i Rûmî olarak zikredilen Ahi Evren, Şihâbüddîn es-Sühreverdî’nin zamanın Harput-Diyarbakır beylerbeyi İmâdüddin Karaarslan’ın talebi üzerine Arapça olarak kaleme aldığı tabiat ve metafiziğe ilişkin konuları içeren el-Elvâhu’l-İmâdiyye adlı eserin Farsçaya tercümesidir.

Eserle ilgili bilgileri Ahi Evren ve eserleri üzerine araştırmalar yapan Mikail Bayram vermiştir. Bayram’a göre; eserin Ahi evren tarafından tercüme dildiği yönündedir (Bayram 1991: 68). Fakat incelenen yazma nüshanın herhangi bir yerinde -diğer eserlerinde olduğu gibi- Ahi Evren’in adına rastlanmamaktadır. El-Elvâhu’l-İmadiyye, Necefkuli Habibi tarafından ikisi İran kütüphanelerinde olan ve birisi de Süleymaniye Kütüphanesi’nde bulunan yazma nüshalardan istifade edilerek tahkikli olarak 1997 yılında ve daha sonra 2014 yılında farklı yayınevlerince neşredilmiştir. Farsçaya tercüme edilen eser, Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi bölümündeki Arapça nüshadan faydalanılmıştır (Sühreverdi 2017: 30).

Müellif, eseri felsefî konuları mebde ve meâd temelinde bir idarecinin de kavrayabileceği sadelikte, farklı yöntemler kullanarak yazmıştır. Eser, felsefenin temel alanlarından fizik, metafizik, kozmoloji ve insana ilişkin çeşitli konuları ihtiva etmektedir. Müellif, konuları işlerken, Meşşâî yöntem ve terminolojiyi kullandığı gibi, yer yer kendine has İşrâkî yöntem ve terminolojiye de başvurmuştur. Bu yönüyle eserde her iki ekolün izlerini taşımakta ve Sühreverdî’nin bu konudaki yetkinlik ve becerisini ortaya koymaktadır. Elvâhu’l-İmadiyye, bir mukaddime (giriş) ve dört ana bölüm (levha) halinde kaleme alınmış ve farklı yerlerde kâide başlığı altında fasıllara ayrılmış, fakat bu kâidelere başlık verilmemiştir. Mukaddime kısmında temel kavram ve konular hakkında bilgi verilmiş, Önce genel mâna ve şahsî varlıktan söz edilmiş, daha sonra bilginin nasıl oluştuğu üzerinde durulmuştur (Ahi Evren 1262: 21-23).

Eserin birinci bölümünde fizik konuları olan boyutlar, unsurlar ve bunların değişim ve dönüşümü, hareket gibi konular ele alınmıştır. İkinci bölümde nefs konusunu ele alınmış, nefsin soyut oluşu, sahip olduğu yetiler ve bedenle ilişkisi gibi konular üzerinde durulmuştur. Üçüncü bölümde metafiziğe ilişkin konulara yer verilmiş, varlığın ispatı, felekler, onların hareketi ve hareket ettiricileri gibi konular açıklanmaya çalışılmıştır. Dördüncü bölümde, Allah’ın feyzi, âlemde var olan nizam ve düzen kaza-kader, kötülük, nûrlar ve nefisle ilişkisi gibi konuları ele alınarak, âlemde var olan her şeyin yerli yerinde olduğu ve bunun ilâhî rahmetin bir eseri olduğunu ortaya konulmaya gayret edilmiştir. Ayrıca, eserde kötülük problemi üzerinde durulmuş, şerrin bir zatının bulunmadığını ve onun yoklukla ilişkili olduğu ifade edilmiştir (Sühreverdi 2017: 21-26). Müellif bu konuları değinirken ayet ve hadis iktibaslarına da başvurmuş, ayet hadis ve konu başlıkları kırmızı mürekkeple yazılmıştır. Elvâh, İşrâkî öğretisinin kısa bir özeti mahiyetinde olan eserdir.

Ahi Evren’e ait olduğu düşünülen eserin araştırmalar sonucunda bir nüshasına rastlanılmıştır. Bu nüsha; Konya Yusuf Ağa Yazma Eser Kütüphanesi’nde 4866 numarada kayıtlıdır. Türkiye'de eserin orijinal Arapça nüshaları ise; 1. Süleymaniye Kütüphanesi Ayasofya Bölümü 2384 numarada; 2. Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi Bölümü 1933 numarada; 3. Süleymaniye Kütüphanesi Ayasofya Bölümü 2384-M1 numarada; 4. Köprülü Kütüphanesi Mehmed Asım Bey Bölümü 199 numarada kayıtlı nüshalardır.

Ahi Evren’in biyografisi için bk. “Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahi-evren-nasireddin-seyh-nasireddin