Eyyûb Sabri Paşa’nın şemail tercümesi. Tercemetü'ş-Şemâ'il, Hz. Peygamber’in ahlaki ve fiziki özelliklerinden bahseden bir tür olan şemailin önemli misallerinden biridir. Eser,  Ebû Îsâ b. Sevre et-Tirmizî (ö. 279/892)’nin bu alanda ilk eser olma niteliğindeki eş-Şemâ’ilü’n-Nebeviyye ve’l-Hasâ’ilü’l-Mustafaviyye'sinin şerhi olan Hoca Hüsâmeddin’in Kitâb-ı Şerh-i Şemâ’il’i esas alınarak tercüme edilmiştir.

424 hadis rivayetine yer verilen eser 56 “Bâb”a ayrılmıştır. Her “Bâb”daki konuyu özetleyen hadisler “Hulâsa-i Ehâdîs” başlığı altında toplanmış ve “Müfredât-ı Ehâdîs” başlığıyla da hadislerden kastedilen manalar anlaşılır tabirlerle tercüme ve şerh edilmiştir. En sonda da ilgili hadisleri Eyyûb Sabri Paşa’ya kadar rivayet ve nakleden ravilerin isimleri verilmiştir. Hadisler belli bir tasnife tabi tutulmuş ve derkenarlarda konu ile ilgili bazı açıklamalara yer verilmiştir. Öğretici bir dille yazılan eser, II. Abdülhamid’in cülusunun beşinci yılı münasebetiyle 1299/1882’de basılmıştır.

Eserin telif sebebi olarak Eyyûb Sabri Paşa, Hoca Hüsameddin’in hadislerin manalarını örtecek şekilde hadis ravilerinin hâl tercümeleri, hikâyeler vb. bazı mufassal bilgiler verdiğini düşünerek maksadın tam olarak hâsıl olmadığını, hadislerin anlaşılmasının sadece Arapça bilenler için mümkün olduğunu söyleyerek şerhteki bilgileri daha net bir şekilde ortaya çıkarmak amacıyla bu eseri yazdığını bildirmektedir.

Eserin yazma nüshası Süleymaniye Kütüphanesi Zühdü Bey Koleksiyonu Nu. 53’te kayıtlıdır. Matbu nüshası ise 1299/1882’de Hurşid Efendi Matbaası’nda basılmıştır. Tercemetü’ş-Şemâ’il, bir inceleme ile birlikte Latin harflerine aktarılarak basılmıştır (R. Çorak vd. 2021).

Eyyûb Sabri Paşa’nın biyografisi için bk. “Eyyûb Sabrî Paşa, Yenişehirli”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/eyyub-sabri-pasa-yenisehirli