Atâullâh İskenderî’nin (ö. 709/1309) veciz bir üslupla havf-recâ, vahdet-i vücûd, vahdet-i şühûd gibi tasavvufî konuları ahlakî umdeler eşliğinde işleyen, bazı mektupları ve bir münâcâtı da içeren (Kara1998: 502-503; İbn Atâullah İskenderî 1990) Hikem-i Atâiyye’sine Abdullah eş-Şarkâvî’nin (ö. 1226/1812) el-Minehü’l-Kudsiyye alâ Hikemi’l-Atâiyye (Şerh için bkz. eş-Şarkâvî 2008) adıyla yaptığı Arapça şerhe Ali Urfî (d. ? - ö. 1305/1887-88) tarafından kaleme alınan tercüme. Urfî tercümesinin mukaddimesinde; Atâyî’nin müritlere nasihat etmek/öğüt vermek ve onların mertebelerinin yükselmesine yardımcı olmak amacıyla kaleme aldığı Hikem-i Atâiyye’nin, İbn-i Abbâd er-Rundî (ö. 792/1390) ve Şarkâvî tarafından şerh edildiğini belirtmiştir. Fakat hem kaynak metnin hem de şerhlerinin Arapça yazılmasından dolayı mübtedî müritlerin Hikem’deki manaları anlamaları ve faydalanmaları sebebi ve amacına binaen de Şarkâvî’nin şerhini tercüme ettiğini açıklamıştır. Urfî ayrıca eserinde en üst kaynak metin olan Hikem’in Arapça metnine de vermiştir.

Eserin; İBB Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları, 310 ve 371 demirbaş numaraları olmak üzere iki nüshası tespit edilmiş, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, TY. 849 numarada kayıtlı olduğu belirtilen nüshaya (Kara1998: 502) ise ulaşılamamıştır (Yılmaz 2019: 220-223). Nüshaların ferağ kaydındaki Arapça notlara göre; Ali Urfî hicri 1296 senesi Recep ayının ilk günlerinde (Haziran 1879) yazmaya başladığı eserini aynı yılın Ramazan ayı sonunda (Eylül 1879) tamamlamıştır.

Ali Urfî’nin tercüme ettiği Şarkâvî şerhinde 242 hikmet ve Hikem’in sonundaki münâcât bulunmaktadır. Burada hikmetlerin sayısına vurgu yapılması; Hikem’in bazı nüshaları, tercümeleri ya da şerhlerinde bu sayıdan daha az ya da çok hikmete yer verilmesi sebebiyledir. Bu bağlamda Ali Urfî Şarkâvî’nin eserini, -mukaddimede de belirttiği üzere- muhtasar olarak, hikmetlerin sırasına, sayısına uyacak şekilde, anlaşılır dil ve üslupla serbest bir metot kullanarak tercüme etmiştir.

Atâyî’nin eserinin Türkçeye ilk defa Ali Urfî tarafından tercüme edildiği belirtilse de (Kara 1998: 502) kendisi Hikem’i değil, Şarkâvî’nin bu kaynak metne yaptığı şerhi çevirmiştir. Tercüme üzerine Tahir Hafızoğlu tarafından bir kitap çalışması yapılmıştır (2010).

Şairin biyografisi için bk. “Ali Urfî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-urfi-efendi.