18. yüzyıl mutasavvıf şairlerinden Nakşibendî-Müceddî şeyhi Neccâr-zâde Şeyh Rızâ’nın (d. 1090/1679-80 - ö. 1159/1746) Muhammed-i Semerkandî’nin (ö.1116/1704) Muhtasaru’l-Velâye adlı Farsça manzum eserinin Türkçeye yapılan mensur tercümesi.

Kısa bir Arapça hamdele ve salveleden sonra eserin sebeb-i telifine geçilmektedir. Bu kısımda verilen bilgilere göre Şeyh Rızâ, kendisinden icazet aldığı Arap-zâde Alî Şeyh Mehmed Edirnevî’nin şeyhi olan Şeyh Ebû Ubeydullâh Seyyid Muhammed en-Nakşibendî es-Semerkandî’ye ait olan ‘âdâb-ı sâlikân-ı tarikat ve vâsılân-ı makâm-ı vahdet’ hakkındaki eserinin ‘teshîlen li’t-tâlibîn’ Türkçeye tercüme etmiştir. Kaynak metin sekiz bölümden oluşmakta olup her bir babı da muhtelif sayıdaki fasıllara ayrılmıştır. Kaynak metin manzum olduğu hâlde Şeyh Rıza eseri Türkçeye mensur olarak tercüme etmeyi yeğlemiştir (Özdemir 2020). Bu itibarla bir tür tarikat adabı türünde olan Tercüme-i Muhtasaru’l-Velâye’de "der-Ma’rifet-i Zât u Sıfât ve Esmâ u Ef’âl ve Nübüvvet ü Velâyet",  "der-Beyân-ı Hâcegân-ı Nakşıbendiyye", "der-Beyân-ı Teveccüh ve Murâkabe", "Hazerât-ı Hâcegânın Râbıtaları ma’rifeti beyânındadır", "der-Ma’rifet-i İnsân",  "der-Ma’rifet-i Urûc ve Terakkî-i Âdemiyân",  "der-Ma’rifet-i Mebde’ ve Me’âd"  gibi bölüm başlıkları bulunmaktadır.

Yazma eser kütüphanelerinde üç nüshası bulunan (Kesikbaş 2011: 9) eser, 1272/1856 yılında birkaç eserin yer aldığı bir külliyat içerisinde, İstanbul’da Matbaa-i Âmire’de basılmıştır. Eser üzerinde yüksek lisans tezi hazırlayan Kesikbaş’ın da ifade ettiği üzere eserin dili ve anlatımı gayet sade ve anlaşılır olmakla birlikte kaynak metinde yer alan kimi Arapça ve Farsça manzum ya da mensur iktibaslar tercüme edilmeden esere alınmıştır (2011: 15).

Yazarın biyografisi için bk. "Rızâ, Necccâr-zâde Şeyh Rızâ ". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/riza-necccarzade-seyh-riza