Hubeyş et-Tiflîsî tarafından 548/1153 yılında Sultan II. Kılıçarslan’a (ö. 588/1192) takdim edilen Kânûnü’l-Edeb isimli Arapça-Farsça sözlüğe Müstakîm-zâde tarafından Türkçe izahın eklenmesiyle ortaya çıkan üç dilli mensur sözlük.

1096 varak ve 4 ciltten müteşekkil olan müellif nüshasının çeşitli varaklarında eser ismini işaretle “Tesvîd-i Terceme-i Kânûnü’l-Edeb” tabirine yer verilmiştir. Telif ettiği eserlerin büyük bir kısmını tarih düşürme sanatını uygulayarak adlandıran Müstakîm-zâde bu esere, tercümeye başladığı 1183/1769 tarihini ifade eden “Elsine-i Selâse” ismini vermiştir. Eser devrin padişahı olan I. Abdülhamid’e (ö. 1203/1789) ithaf edilmiştir. Müellif hattı müsvedde nüshanın sonunda 1192/1778 yılı, eserin hitama erdiği tarih olarak ifade edilse de metin içinde 1200/1786 tarihine kadar yapılan düzenlemeleri görmek mümkündür. Müstakîm-zâde tarafından sonradan yapılan düzenleme ve eklemelerin muhtevayı zenginleştirmekle birlikte nüshanın okunabilirliğine olumsuz etkileri olduğu söylenebilir. Metnin sonunda Müstakîm-zâde bu duruma değinerek tebyîz faaliyetiyle metnin temize çekilmesini elzem gördüğünü ifade etmiştir.

Son harfe dayalı alfabetik bir tasnifle kelimelerin tertip edildiği sözlükte 62411 madde başı kelime bulunmaktadır. Sözlüğün tertibi, her bir Arapça kelimenin konumunu belirleyen detaylı sınıflandırmayla şekillenmiştir. Eserin Arapça ve Farsça kısmı birer kelime veya terkipten müteşekkilken Müstakîm-zâde tarafından eklenen Türkçe kısım kapsamlı, çok yönlü ve ansiklopedik muhtevaya sahiptir. Hezarfen bir alim olan Müstakîm-zâde’nin kelam, tasavvuf, İslâm hukuku, felsefe, astronomi, edebiyat, botanik ve zooloji gibi farklı alanlarda detaylı araştırmalar yaparak sözlük muhtevasını oluşturduğu anlaşılmaktadır. Kelimelerin izahında dilbilime dair meselelere ve manaya müteallik ayrıntılara yer verilmiştir. Müellifin ayet-i kerime, hadis-i şerif ve darb ı meseller ile Arapça, Farsça ve Türkçe şiirlere yer vererek istidlalde bulunduğu görülmektedir. Eserin tahkikli neşri Öztürk (2020) ve Güven (2021) tarafından doktora tezi olarak hazırlanmıştır.

Müellifin biyografisi için bk. Müstakîm-zâde Süleyman Sa’deddin Efendi. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mustakimzade-suleyman-sadeddin