TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ)
kumaş türlerinde oluşan farklı lekelerin temizlenme yöntemleri konulu risale
Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî (d. 857/1453 - ö. 922/1517’den sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Firdevsî-i Rûmî tarafından Nâsır-ı Tûsî’nin dokuz bölümden oluşan kitabına bir bölüm daha eklenerek on bölüm hâlinde tercüme edilmesiyle oluşan manzum-mensur karışık eser. Firdevsî-i Rûmî', Terceme-i Câmeşûy-nâme’yi, Süleymân-nâme-i Kebîr’in 78. cildini bitirdiğinde elbisesinde meydana gelen bir leke üzerine tercüme ettiğini belirtmiştir. Metnin bilinen tek nüshası Manisa İl Halk Kütüphanesinde 2730 numarada kayıtlıdır ve her sayfasında ortalama 19 satır bulunan 18 yapraktan oluşmaktadır. Risalenin, sonunda yer alan beyitlerde 814/1411 yılında, eylül ayının sonlarında tamamlandığı belirtilmişse de müellifin bu tarihte henüz doğmamış olması, belirtilen tarihin yanlış olduğunu göstermektedir. Bursalı Mehmed Tâhir'e göre eser 914/1508 yılında tercüme edilmiştir (Özyaşamış Şakar 2007: 726; Özyaşamış Şakar 2009: VIII).

Müellif, eserinde her bölümü başlıklarla birbirinden ayırmış ve kumaş türlerinde meydana gelen lekeler ve bunların temizlenme yöntemleri konusunda bilgiler vermiştir. Risalenin başlangıcında Allah'ı, Hz. Muhammed'i ve dört halifeyi övmüş, sonraki kısmı ise II. Bâyezid’e ayırmıştır. Bu ve ardından gelen “Der-Beyân-ı Fihrist-i Kitâb” bölümlerinde kitabı yazma nedenini açıklamıştır. Metni Nâsır-ı Tûsî’nin Farsça eserinden Türkçeye tercüme ettiğini belirtmiş ve kitabın bölümlerinden bahsetmiştir. Birinci bölümde çamaşır yıkama sanatının ne zaman ortaya çıktığından; ikinci bölümde ak kumaşların ve tülbentlerin yıkanmasından ve bunların lekelerinin çıkarılmasından; üçüncü bölümde alaca renkli kumaşların ve elbiselerin yıkanmasından ve renklerine göre yine renk verilmesinden; dördüncü bölümde ince ipeklerin, bez kumaşların, ibrişimin ve sıkıca dokunmuş kumaşların temizlenmesinden; beşinci bölümde acı deniz suyuna düşmüş Hindî kumaşların ve diğerlerinin yıkanmasından ve deniz suyu lekesinin çıkarılmasından; altıncı bölümde Frengî kadifelerin ve değerli murassa altın telli kumaşların yıkanıp lekelerinin çıkarılarak parlatılmasından; yedinci bölümde su damlasından ve yağmurdan lekelenen ve çürümeye yüz tutan kumaşların lekelerinin temizlenmesinden; sekizinci bölümde çeşitli yağ lekelerinin çıkarılmasından; dokuzuncu bölümde yemişlerden oluşan lekelerin temizlenmesinden söz etmiştir. Onuncu bölümde mürekkep, katran ve zift gibi son derece güç arınan lekelerin elbiselerden çıkarılması konusunda bilgiler vererek risaleyi sonlandırmıştır (Özyaşamış Şakar 2009: 6-7).

Terceme-i Câmeşûy-nâme, Sezer Özyaşamış Şakar tarafından metin, dil incelemesi, sözlük, eklerin dizini ve tıpkıbasım bölümlerinden oluşan bir çalışmayla yayımlanmıştır (2009).

Müellifin biyografisi için bk. "Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/firdevsi-serefeddin-musa-uzun-firdevsi 

Eserden Örnekler


El-Bâbü't-Tâsi'

Eger ki libâsa ya kumâşa şeft-âlû lekesi degse söyünmedük kirecden üç barmak mikdârı alasın ve sa‘b sirkeden bir kaşık alasın ve üç dirhem kalye taşı suyıla karışdurup şerbet idüp ol lekelü yire süresin, dahı kurıdasın. Andan bir dahı bir dahı üç kere süresin dahı güneşde kurıdasın, lekesi reng kesilince andan ılıcak suyıla yuyasın Irâkî sâb[ûn]la. Eger anlarunla dahı çıkmazsa kükürt dütüzesin.

Ammâ ki kükürt iki dürlü olur, makreme kükürdin vir[e]sin. Dîger bir kumâş ki şeft-âlû suyına bulaşursa ekşi ayranla ya’nî gâyet ekşi yogurt ayranına batura, bir zamân tura, andan arpa unını kaynadup turusın alup anunla yuyasın. Eger çıkmazsa ekşi yogurt ayranıla yuyasın. Ammâ ki ûstâdlar ol didügümüz amelle amel iderler, sen dahı anunla âmil olasın. 

...

Eger ki libâsa bekmez bulaşsa evvel nâr-dân suyıla yuyasın. Andan sonra çıkmazsa zikr olan şerbet[e] kumâşun lekelü yirini ıslayup andan çıkarup Irâkî sâbûnla yuyup pâk idesin, sâyir anılmayan yimişlerün dahı lekesi bu zikr olan şerbetlerle çıkar ki tafsîl birle zikr olındı.

Nazm

Her ne yimişden leke olsa tamâm

Zikr olan şerbetle çıkar ey hümâm


Dutan ûstâdî sözin üstâd olur

Dutmayandur câhil ahmak mer'-i hâm (Özyaşamış Şakar 2009: 17, 20)

Kaynakça


Özyaşamış Şakar, Sezer (2007). “Firdevsî-i Rûmî ve Terceme-i Câmeşûy-nâme”. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literatures and History of Turkish or Turkic, 2 (4), 723-730.

Özyaşamış Şakar, Sezer (2009). Firdevsî-i Rûmî, Terceme-i Câme-şûy-nâme. İstanbul: Simurg Yay.

Atıf Bilgileri


Kolbaş, Ozan. "TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/terceme-i-camesuy-name-firdevsi. [Erişim Tarihi: 23 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 SÜLEYMÂN-NÂME-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
2 KUTB-NÂME / KISSA-İ CEZÎRE-İ MİDİLLİ (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
3 DA'VET-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Prof. Dr. Fatma Büyükkarcı Yılmaz
Görüntüle
4 MÜNÂZARA-İ SEYF Ü KALEM (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Prof. Dr. Ahmet TANYILDIZ
Görüntüle
5 KISSA-NÂME-İ SÜLEYMÂN ALEYHİSSELÂM / SÜLEYMÂN-NÂME-İ KEBÎR (74, 75 VE 76. CİLTLER) (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
6 SİLÂHŞOR-NÂME / MÜSELLAH-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
7 SATRANÇ-NÂME-İ KEBÎR / ŞATRANÇ-NÂME-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
8 HAYÂT U MEMÂT / HAYÂT-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
9 MANZUM HÂCI BEKTÂŞ VELÎ VİLÂYET-NÂMESİ / VİLÂYET-NÂME-İ HÂCI BEKTÂŞ VELÎ-İ HORASÂNÎ (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
10 TEŞHÎSÜ’L-İNSÂN (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
11 PEND-NÂME-İ EFLÂTUN (FİRDEVSÎ ?) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
12 FİRÂSET-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
13 SÜLEYMÂN-NÂME VÜ BELKÎS-NÂME / TECNÎSÂT VE SÜLEYMÂN-NÂME VÜ BELKÎS-NÂME / TECNÎSÂT-I SÜLEYMÂN-NÂME VÜ BELKÎS-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
14 HADÎS-İ AHSEN (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
15 HADÎKATÜ’L-HAKÂYIK / TUHFETÜ’L-HÂDÎ / HAKÂYIK-NÂME / HAKÎKAT-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
16 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
17 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
18 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
19 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
20 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
21 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
22 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
23 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle
24 GÜL Ü NEVRÛZ/NÜZHET-NÂME (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle
25 BOSTÂN TERCÜMESİ (ABDÎ) Abdî Dr. ÖZLEM GÜNGÖR
Görüntüle