TELHİS-İ DEF'İ MATÂ'İN (AKŞEMSEDDİN)
tasavvufi meseleler
Akşemseddin, Şemseddin Mehmed (d. 792/1390 - ö. 863/1459)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Müellifin, şeyh olmadığı halde şeyhlik iddiasında bulunanlara yönelik eseri. Telhisu Def'i-Metâ'in, şeyhlik taslayan Ibn Fahreddin'in saldırgan sözleri hakkında yazılmış bir risâledir. Bazı kaynaklarda ve kayıtlarda, "Risâle fî Kavlî'l-Müteşeyyihi't-Tâ'in Ibn Fahreddin" olarak geçmektedir. Kemal Eraslan, Enisi'nin Menakıbname'sinde kaydedilen bu Arapça risalenin müstakil bir nüshasının henüz ele geçmediğini, eserin Def'ü Mata'ini's-Sufiyye'nin (Hallu Müşkilât) adlı eserin özeti mahiyetinde bir risale olduğunu (Eraslan 1984:13; Yıldız 2016:218) beyan eder. İsmail Yakıt ise eserin Defu'l-Metâ'ini's-Sufiyye (Hallü Müşkilât)'ın bir özeti mesabesinde kabul edildiğini ve ayrı bir risâle halinde bulunduğunu belirtir. Eserin tespit edilebilen nüshaları şöyledir:

1. Süleymaniye Kütüphanesi Pertev Paşa Kitaplığı No: 260/2, 28b-30b varakaları arası, 23 satır.

2. Millet Kütüphanesi Ali Emîri Kitaplığı No: 4318/13, 144-152 varakaları arası, 13 satır (Yakıt 1990: 24-25).

Akşemseddin, "Telhis-i Def'i Matâ'in" de mutasavvıfları överken tasavvufî kavramları yoğun bir şekilde kullanılmış, meşhur mutasavvıfların görüş ve düşüncelerine de yer vermiştir. Akşemseddin’in diğer eserinde olduğu gibi bunda da vahdet-i vücud anlayışını ayet ve hadislerden referanslarla dile getirdiği görülmektedir. Risale manzum-mensur karışıktır. Müellif, mutasavvıfların hallerinden bilgi verdiği bu risalesinde Arapça, Farsça kelimelere de yer vermiş, sade bir Türkçe ile sanatkârane bir üslupla duygu-düşüncelerini dile getirmiştir. 

Müellifin biyografisi için bk. “Şemseddin Mehmed Akşemseddin" (2020). Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/aksemseddin-semseddin-mehmed


Eserden Örnekler


"Akşemseddin tassavvuf yolu ve mutasavvıflar ile ilgili övgü dolu şu ifadeleri kullanmaktadır. “Sahabenin yolunu takip eden arifîn ve sıddıkîn taifesinden kişiler tasavvuf ehlidir. Bunların takip ettiği yol herkesin takip edemeyeceği bir yoldur. Halleri en yüce hal, meşgul oldukları ilim ilimlerin en güzelidir. Tasavvufu inkâr eden, onu iyi tanımayan, hakikatlerden nasibini almayandır.” (Telhîsu Def’il Metâini’s-Sûfiyye: Vr. 30a)


Kaynakça


Akşemseddin (yty). Telhîsu Def’il Metâin, Süleymaniye Kütüphanesi, Pertev Paşa Kitaplığı. İstanbul. No: 260/4, Vr. 30a.

Bursalı Mehmet Tahir (1333). Osmanlı Müellifleri. C. I. İstanbul: Maarif Vekâleti.

Eraslan, Kemal (1984). "Akşemseddin’in Dinî Tasavvufi Şiirleri". Türk Dili Araştırmaları Yıllığı/ Belleten. Ankara: TTK Basımevi. 

Karaca, Murat (2020). “Şemseddin Mehmed Akşemseddin". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/aksemseddin-semseddin-mehmed.

Yakıt, İsmail (1990). "Akşemseddin'in Eserlerinin İstanbul Kütüphanelerindeki Yazma Nüshaları Üzerinde Bir İnceleme". Akşemseddin Sempozyumu Bildirileri. Ankara: Hazretleri Vakfı Yay, 39-47.

Yıldız, Muhammed Ali (2016). “Akşemseddin’in Eserlerine Genel Bir Bakış”. Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5/9. 212-225.

Yücel, Ayşe (1994). Akşemseddin ‘in Eserlerinin Dini - Tasavvufi Açıdan Tahlili. (Doktora Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi.


Atıf Bilgileri


ÇERİKAN, FİDAN. "TELHİS-İ DEF'İ MATÂ'İN (AKŞEMSEDDİN)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/telhis-i-def-i-mata-in-aksemseddin-tees-1831. [Erişim Tarihi: 05 Ekim 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MADDETÜ'L-HAYAT (AKŞEMSEDDİN) Akşemseddin, Şemseddin Mehmed Doç. Dr. Muhammed Ali YILDIZ
Görüntüle
2 HALL-İ MÜŞKİLÂT (AKŞEMSEDDİN) Akşemseddin, Şemseddin Mehmed Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN
Görüntüle
3 DEF'İ MATÂ'İN (AKŞEMSEDDİN) Akşemseddin, Şemseddin Mehmed Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN
Görüntüle
4 RİSÂLE-İ ZİKRULLAH (AKŞEMSEDDİN) Akşemseddin, Şemseddin Muhammed Araş. Gör. Harun ALKAN
Görüntüle
5 MAKAMÂT-I EVLİYÂ (AKŞEMSEDDİN) Akşemseddin, Şemseddin Mehmed Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN
Görüntüle
6 NASİHAT-NAME-İ AKŞEMSEDDİN (AKŞEMSEDDİN) Akşemseddin, Şemseddin Mehmed Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN
Görüntüle
7 VAHDET-NÂME (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Prof. Dr. Mehmet Sarı
Görüntüle
8 GARÎB-NÂME (ÂŞIK) Âşık Paşa, Âşık Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
9 U’CÛBETÜ'L-GARÂYİB FÎ NAZMİ’L-CEVÂHİRİ’L-ACÂYİB (BAHÂ) Bahâ, Bahâeddîn ibn Abdurrahmân-ı Magalkaravî Prof. Dr. Mustafa Arslan
Görüntüle
10 KISSA-İ İSKENDER (HAMZAVÎ) Hamzavî Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ
Görüntüle
11 BAHRÜ'L-HAKÂYIK (HATÎBOĞLU) Hatîboğlu Prof. Dr. Vahit Türk
Görüntüle
12 GÜLZÂR-I MA’NEVÎ / GÜLZÂR / DÎVÂN-I GÜLZÂR / KİTÂB-I GÜLZÂR (İBRÂHÎM TENNÛRÎ) İbrâhîm Tennûrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
13 GÜLŞEN-İ NİYÂZ (İBRÂHÎM TENNÛRÎ ?) İbrâhîm Tennûrî Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
14 [DÎVÂNÇE] (ÂŞIK) İbrâhîm Tennûrî Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
15 DÂSTÂN-I SÂHİB-KIRÂN (KIRŞEHİRLİ ÎSÂ) ÎSÂ, Kırşehirli Îsâ Dr. Öğr. Üyesi Musa Tılfarlıoğlu
Görüntüle
16 DÂSTÂN-I DUHTER HİKÂYE-İ YAHUDÎ (KIRŞEHİRLİ ÎSÂ) ÎSÂ, Kırşehirli Îsâ Dr. Öğr. Üyesi Musa Tılfarlıoğlu
Görüntüle