Kudsî’nin Farsça kaleme aldığı ahlaki eseri. Tehzîb-i Ahlâk, dibace, mukaddime, on iki bâb ve hatimeden oluşur. Dibace; besmele, Tanrı’ya dua ve na’t ile başlar. Ardından eserin telif tarihi; müellifin adı, mahlası ve babasının adı, eserin konu başlıkları, yazarın yöntemi, eserde yararlanılan kaynaklar, sebeb-i telif gibi hususlara değinilir ve eserin adı Tehzîb-i Ahlâk olarak anılır.

Mukaddime, hikmetin anlamı ve önemine dairdir. Bu bölümde yazar; hikmet, ilim, akıl, âdet, ahlâk ve kader kavramlarını birbiriyle bağlantılı bir şekilde ele alıp hakikate ulaşmanın gereğine değinir. Eserin asıl konusunu oluşturan on iki bâbın başlıkları şu şekildedir: İtidalin Gözetilmesi, İyiliğin Fazileti Hakkında, Huzura Ulaşmak Hakkında, Âdete Bağlılık, Şöhretin Anlamı, Aşk Hakkında, Amelin Faydalarına Dair, Âdâb-ı Muaşeret, Tevazu Kuralları, İnsafın Vasıfları, Kanaatin Gereği, Tevekkülün Anlamı.

Eserin en geniş bölümü Âdâb-ı Muâseret’e ayrılmıştır. Eserde genel olarak doğruluk, adalet, güzel ahlak, sadakat gibi konular övülürken; tembellik, riyakârlık, haset, kıskançlık, nankörlük, yalancılık gibi hususlar yerilir. Yazarın başta aşk bahsi olmak üzere eserini oluştururken Şark edebiyatındaki muhtelif eserlerden yararlandığı anlaşılmaktadır. Kudsî, yararlandığı bazı kaynakların adını anar. Ayet, hadis ve şiirlere yer verir. Bunların yanı sıra, İncil’den ve Nehcü’l-Belâga’dan da iktibaslar yapıp Sokrates’e atıfta bulunur. İçinde 165 mısra bulunan eserin manzum kaynakları arasında Mevlâna Celaleddin-i Rûmî, Senâyî, Şah Kasım Envar, Hallâc-ı Mansur, Hafız-ı Şîrâzî, Mahmûd-ı Şebüsterî, Sâdî-i Şîrâzî, Muhteşem-i Kâşânî, Baba Efdal Kâşânî, Mir Findiriskî, Nişat ve Yegmâ gibi şair ve şahsiyetlerin eserleri de yer alır (Aliyev 2007: 109).

Eser, 1248/1832-33 yılında kaleme alınmıştır. Azerbaycan Bilimler Akademisi Yazmalar Enstitüsü Kütüphanesinde Tehzîb-i Ahlâk’ın dört yazma nüshası mevcuttur. Esere dair en kapsamlı araştırmalar Haydar Hüseynov tarafından yapılmıştır (Hüseynov 1947, 1949; Guseynov 1958). Ayrıca eser, Rusçaya ve Azerbaycan Türkçesine tercüme edilmiştir. Eser, bir yüksek lisans tezinde tanıtılmıştır (Aliyev 2007).

Yazarın biyografisi için bk. “Kudsî, Abbaskulu Ağa Bakıhanov”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kudsi-abbaskulu-aga-bakihanov