TEDRİSÂT-I EDEBİYYE (ABDURRAHMAN FEHMÎ)
belâgat kitabı
Abdurrahman Fehmî (d. ?/? - ö. 1322/1904)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Abdurrahman Fehmî tarafından yazılan edebiyat kaidelerine dair eser. Tedrisât-ı Edebiyye, Abdurrahman Fehmî’nin  Mekteb-i Hukuk’ta birinci sınıfta okuttuğu kitâbet ve kavânin-i üslûp derslerinin kitaplaştırılmış hâlidir.

Bir mukaddime ve üç fasıldan oluşan eserin mukaddimesinde nazmın ve nesrin özelliklerinden bahsedilir. “Üslûb ve Şerâ’iti” başlıklı ilk fasılda üslup, üslubun şartları ve genel özellikleri; “Kavânîn-i Efkâra Dâ’ir Bir İki Söz” ve “Şerâ’it-i Husûsiyye” başlıklı ikinci fasılda fikrin meziyetleri, üslubun özel vasıfları ve türleri; üçüncü fasılda ise “Üslûb-ı Mecâzî” başlığıyla edebî sanatlardan  mecaz, kinaye, teşbih ve istiare herhangi bir sınıflandırma yapılmadan verilir. Eserin büyük çoğunluğu üslup bahsine ayrıldığı gibi edebî sanatlar da üslup çerçevesinde işlenmiştir. Abdurrahman Fehmî bu eserini yazarken İbn-i Haldun, İbn-i Kuteybe, Câhiz, Râgıb-ı İsfehânî  ve Sa’leb dışında Emile Lefranc ve Pélissier gibi Batılı müelliflerden de yararlanmıştır. Tedrisât-ı Edebiyye, Türk edebiyatı nazariyat çalışmaları arasında Ta’lîm-i Edebiyât çizgisinde bir eser olarak kabul edilir (Yetiş 1987: 382-383; Çalık 2008: 35-37).


Tedrisât-ı Edebiyye, 1302/1884’te İstanbul’da Kasbar Matbaası’nda basılmıştır ve 176 sayfadan oluşmaktadır. Eserin en başındaki “birinci kısım” kaydından devamının da olduğu anlaşılsa da eldeki metin bundan ibarettir.  Müellif eserin mukaddimesinde hitabete dair başka bir kitabın hazır olduğunu söylese de bu eserin varlığı bilinmemektedir. Eserin metni üzerinde bir yüksek lisans çalışması yapılmıştır (Çalık 2008).


Yazarın biyografisi için bk. “Abdurrahman Fehmî ”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/abdurrahman-fehmi

Eserden Örnekler


Ma’lûmdur ki efkâr ve tasavvurâtın vâsıta-i müdâvelesi olan söz, iki şekl-i edebîde görünür ki biri muhâverâta benzeyen nesir digeri ba’zı şerâ’it-i mahsûsaya tâbi’ olan nazımdır. Târih-i umûmî-i beşeri teşkîl eden hâdisâtın silsile-i tabî’iyyesine atf-ı nazar olunursa nesrin daha evvel meydâna geldigini kabul etmek iktizâ ederse de târih-i edebiyyât ki, ‘illiyet-i fıtratı musavvir olan mâhiyyet-i idrâk ve tasavvurun âsâr-ı sahîhasını tefahhus ve tedkîk eder, nazmın nesirden evvel vücûd buldugunu kayd eyler. Vâkı’â insân mâfi’z-zamîrini söz ile teblîg eyleyebildigi zamânlar, o maksadına imkân-ı tevassulu nesir kâfil olmuştur (Abdurrahman Fehmî 1884: 1; Çalık 2008: 96). 

Kaynakça


Abdurrahman Fehmî (1884). Tedrîsât-ı Edebiyye (Birinci Kısım). İstanbul: Karabet ve Kasbar Matbaası.

 

Çalık, Gülşah (2008). Yeni Bir Edebiyat Nazariyesi Getirme Çabası:Tedrîsât-ı Edebiyye. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi.

 

Kılıç, Hulusi (1988). “Abdurrahman Fehmi”. İslâm Ansiklopedisi. C.1. İstanbul: TDV Yay. 161-162.

 

Uyar, Fatih (2013). İlk Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitapları Üzerine İnceleme 1870-1910 (Mi'yaru'l-Kelam-Tedrisat-ı Edebiye-Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniye). Yüksek Lisans Tezi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi.

 

Yetiş, Kazım (1987) “Belâğat, Rhetorique ve Edebiyat Nazariyesi Sahasında Türkçe Neşredilmiş Kitapların Açıklamalı Bibliyografyası.  Türk Dili Araştırmaları Yıllığı: Belleten. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. 36-406.


Yetiş, Kazım (1996). Talîm-i Edebiyat’ın Retorik ve Edebiyat Sâhasında Getirdiği Yenilikler. Ankara: AKM Yay.

Yetiş, Kazım (2006). Belâgattan Retoriğe. İstanbul: Kitabevi Yay.

Atıf Bilgileri


KILIÇ, MUSTAFA. "TEDRİSÂT-I EDEBİYYE (ABDURRAHMAN FEHMÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tedrisat-i-edebiyye-abdurrahman-fehmi. [Erişim Tarihi: 05 Ekim 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 TARİFAT TERCÜMESİ (ABDURRAHMÂN FEHMÎ) Abdurrahmân Fehmî Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
2 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
3 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
4 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
5 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
6 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
7 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
8 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
9 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
10 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
11 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle