TECELLİYÂT (HÜDÂYÎ)
tasavvuf ahlâkı
Hüdâyî, Azîz Mahmûd (d. 948/1541 - ö. 1038/1628)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Hüdâyî’nin, hayatında mazhar olduğu vakıa ve tecellileri anlatmak üzere Arapça kaleme aldığı bir eseri. Tecelli, veli ve sûfînin kalbine gaibten bazı bilgi ve duyguların doğması anlamınadır. Eserde Hüdâyî bazen kalbine doğan ilhamları bazen gaibten duyduğu sesleri bazen de kalp gözüyle gördüğü müşâhedeleri ay, gün ve sene belirterek kaydetmiştir. Bu haliyle eser, müellifin kemâlât süreci, Allah tarafından irşâda me’zûniyeti ve rical yönünü anlatmaktadır. Hüdâyî, 989-1018 yılları arasında müttali olduğu yüz kırk civarında keşif ve ruhî tecrübesini anlatmaktadır. Celvetî yolunun önemli temsilcilerinden Bursalı İsmail Hakkı, Hüdâyî’nin bu eserini vefatına kadar gizlediğini, vefatından sonra müridleri tarafından çoğaltıldığını anlatır.

Eserin iki şerhi bulunmaktadır. Birincisi mürîdlerinden M. Muizzüddin Celveti tarafından seçmeler halinde yapılan şerh ve tercümesidir. İkincisi ise Hüdâyî’nin Aksaray halifesi Abdurrahim Aksarayî’nin oğlu Hasan Rızâî tarafından yapılan manzum şerh tercümedir. Öte yandan Abdulğani Nablusî de (ö. 1143/1731) Tecelliyât’ı, Leme’âtü’l-berkı’n-necdî şerhu Tecelliyâtı Mahmud Efendî adıyla şerh etmiştir. Nablusî bu şerhinde Hüdâyî’nin manevî büyüklüğünü övmüş, kemaline değinmiştir. Nablûsî’nin şerhi Topkapı Revan Köşkü 467 ve İ.Ü. Ktp. A.Y. 2447’de mevcuttur. Onun bu şerhi Dr. Asım İbrahim el-Keyyali tarafından tahkikli olarak neşredilmiştir (Beyrut 2013). Ayrıca bu eserle ilgili Huda Ezeldin Siraj Mekki tarafından Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde bir yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (İstanbul 2019).

Eserin birçok nüshası çeşitli kütüphanelerde bulunmaktadır. Hacı Selim Ağa-Hüdâyî 593/3; Süleymaniye-Bağdatlı Vehbi Efendi 2065/6; Süleymaniye- Hacı Mahmud Efendi 2372/3, 3670/2; Süleymaniye- Hâlet Efendi 332/12; Süleymaniye- Hekimoğlu Ali Paşa 446/2, 451; Süleymaniye- Nuri Arlasez 56; Süleymaniye- Pertev Paşa 417/2; Süleymaniye-Şehit Ali Paşa 1134; İ.Ü. Ktp. İbnü’l-Emîn A. 2921; Köprülü Ktp. II/K 134/4; Hacı Selim Ağa-Hüdâyî 271/9; Beyezid Devlet Ktp. Veliyyüddin Efendi 1766, 1793; Kastamonu Yazma Eser Ktp. KHK 3677/05. Eserin tercüme nüshaları, İ.Ü. Ktp. Ty. 801/3; Belediye Ktp. M. Cevdet k. 412; Bursa İnebey Ktp. Genel 851; Bayezid Veliyyüddin Efendi 1793’de bulunmaktadır.

Müellifin biyografisi için bk. “Hüdâyî, Azîz Mahmûd”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hudayi-aziz-mahmud

Kaynakça


Ertan, Mehmet Emin (2001). Aziz Mahmud Hüdâyi. İstanbul: Şule Yayınları.

Mekki, Huda Ezeldin Siraj (2019). Aziz Mahmud Hüdâî'nin Tecelliyât Adlı Eseri Üzerine Nablusî'nin Şerhi (Tahkik ve Değerlendirme). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Nablusi, Abdulğani (2013). Leme’âtü’l-berkı’n-necdî şerhu Tecelliyâtı Mahmud Efendî. thk. Asım İbrahim el-Keyyali. Beyrut: Daru’l-kitabi’l-ilmiyye.

Şenocak, Kemaleddin (1970). Kutb-ul Ârifîn Seyyid Aziz Mahmud Hüdâyî (k.s) Hayatı-Menakıbı-Eserleri. İstanbul: İslam Neşriyatı.

Tezeren, Ziver (1984). Seyyid Azîz Mahmûd Hüdâyî Hayâtı, Şahsiyeti, Tarîkatı ve Eserleri. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.

Tosun, Necdet (2005). “Azîz Mahmud Hüdâyî’nin Tecelliyât İsimli Eseri ve Tasavvufta Rûhî Tecrübelerin Aktarılması Geleneği”. Üsküdar Sempozyumu III: Azîz Mahmud Hüdâyî Uluslararası Sempozyum Bildirileri, c. I: 223-230.

Yılmaz, Hasan Kamil (1991). “Aziz Mahmud Hüdâyî”. İslam Ansiklopedisi. C.4. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 338-340.

Yılmaz, Hasan Kamil (2007). Azîz Mahmûd Hüdâyî Hayatı- Eserleri- Tarîkati. İstanbul: Erkam Yayınları.

Yılmaz, Hasan Kamil (2016). Azîz Mahmûd Hüdâyî. Ankara: DİB Yayınları.

Atıf Bilgileri


YILMAZ, Hasan Kamil. "TECELLİYÂT (HÜDÂYÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tecelliyat-hudayi-tees-1850. [Erişim Tarihi: 25 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN-I İLÂHİYÂT (HÜDÂYÎ, AZÎZ MAHMÛD) Hüdâyî, Azîz Mahmûd Dr. Murat Ayar
Görüntüle
2 VÂKIÂT (ET-TİRÜ’L-MESBÛK EL-MÜŞTEMİLÜ MÂ-CERÂ MİNE’T-TÂİFİ Fİ-ESNÂİ’S-SÜLÛK) (HÜDÂYÎ) Hüdâyî, Azîz Mahmûd Prof. Dr. Hasan Kamil YILMAZ
Görüntüle
3 MECÂLİS (EL-MECÂLİSÜ’L-VA‘ZIYYE, NEFÂİSÜ’L-MECÂLİS) (HÜDÂYÎ) Hüdâyî, Azîz Mahmûd Prof. Dr. Ali NAMLI
Görüntüle
4 CÂMİ’U’L-FEZÂ’İL VE KÂMİ’U’R-REZÂ’İL (HÜDÂYÎ) Hüdâyî, Azîz Mahmûd Prof. Dr. Hasan Kamil YILMAZ
Görüntüle
5 MİFTÂHU’S-SALÂT VE MİRKÂTÜ’N-NECÂT (HÜDÂYÎ) Hüdâyî, Azîz Mahmûd Prof. Dr. Hasan Kamil YILMAZ
Görüntüle
6 HÜLÂSATÜ’L-AHBÂR FÎ AHVÂLİ’N-NEBİYYİ’L-MUHTÂR (HÜDÂYÎ) Hüdâyî, Azîz Mahmûd Prof. Dr. Hasan Kamil YILMAZ
Görüntüle
7 HABBETÜ’L-MAHABBE (HÜDÂYÎ) Hüdâyî, Azîz Mahmûd Prof. Dr. Hasan Kamil YILMAZ
Görüntüle
8 KEŞFÜ’L-KINÂ’ ‘AN VECHİ’S-SEMÂ’ (HÜDÂYÎ) Hüdâyî, Azîz Mahmûd Prof. Dr. Hasan Kamil YILMAZ
Görüntüle
9 HAYÂTÜ’L-ERVÂH VE NECÂTÜ’L-EŞBÂH (HÜDÂYÎ) Hüdâyî, Azîz Mahmûd Prof. Dr. Hasan Kamil YILMAZ
Görüntüle
10 EL-FETHÜ’L-İLÂHÎ (HÜDÂYÎ) Hüdâyî, Azîz Mahmûd Prof. Dr. Hasan Kamil YILMAZ
Görüntüle
11 FETHÜ’L-BÂB VE REF’U’L-HİCÂB (HÜDÂYÎ) Hüdâyî, Azîz Mahmûd Prof. Dr. Hasan Kamil YILMAZ
Görüntüle
12 MECMÛA-İ HUTÂB (HÜDÂYÎ) Hüdâyî, Azîz Mahmûd Prof. Dr. Hasan Kamil YILMAZ
Görüntüle
13 MERÂTİBU’S-SÜLÛK (HÜDÂYÎ) Hüdâyî, Azîz Mahmûd Prof. Dr. Hasan Kamil YILMAZ
Görüntüle
14 HÂŞİYE KUHİSTÂNÎ FÎ ŞERH-İ FIKH-I KEYDÂNÎ (HÜDÂYÎ) Hüdâyî, Azîz Mahmûd Prof. Dr. Hasan Kamil YILMAZ
Görüntüle
15 NECÂTÜ’L-GARÎK Fİ’L-CEM’İ VE’T-TEFRÎK (HÜDÂYÎ) Hüdâyî, Azîz Mahmûd Prof. Dr. Hasan Kamil YILMAZ
Görüntüle
16 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
17 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
18 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
19 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
20 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
21 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
22 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
23 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
24 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
25 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle