- Yazar Biyografisi (TEİS)
Veli, Karabaş Veli Efendi - Madde Yazarı: Meryem Özdemir
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Tekke Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Latin
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:01/02/2022
TARÎKATNAME (KARABAŞ VELİ EFENDİ)
tarîkatnameVeli, Karabaş Veli Efendi (d. ?/? - ö. ?/1686)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Karabaş Veli Efendi'nin tasavvufi düşüncelerini ve tarikat adâbının gereklerini dile getirdiği eseri. Eserin dili Türkçe’dir. Eserde Veli Efendi, mü’minleri; avâm, hâs ve ehas olarak üç gruba ayırmaktadır (Kara 2002: 96). Eserde üç grup mü’minin uyması gereken ibadetler, Fasıl ve bâb’lara ayrılarak ayrıntılı olarak açıklanmaktadır. Öncelikle mertebeleriyle îmânı, sonra namazı, sonra orucu, sonra zekâtı ve haccı farzlarıyla, sünnetleriyle, nâfileleriyle ve tevâbileriyle, yâni âdâb ve mekrûhlarıyla üç sınıf müslümana göre açıklar (Kara 2002: 96).
Eserde avam grubu için ayrılmış olan fasıllar şu şekilde yer almaktadır: İmanın mertebelerinin anlatıldığı birinci fasıl, Fasl-ı Evvel’dir. İkinci fasılda namaz konu edilmektedir. Ramazan orucu ise Faslun fî's-Savm adıyla üçüncü faslı oluşturmaktadır. Dördüncü fasıl, Faslun fî’z- Zekât adıyla zekât konusunu içermektedir. Beşinci fasıl da Fasl-ı Hac adıyla hac konusu ele alınmaktadır (Kara 2002: 96-97). Fasıllar kendi içerisinde bâb’lara ayrılmaktadır.
Havâs olan Müslümanlar için temizliğin önemli olduğu ve öncelikle taharete dikkat etmezlerse helak olacaklarını dile getirmektedir. "Onların îmân-ı aynîye (ayne’l-yakîn derecesindeki îman) geçmeleri gerekir. Bunun için de önce tahâret (temizlik) lâzımdır" demektedir (Kara 2002: 97). Daha sonra îmân-ı aynîye mertebesine erişmek için uyulması gereken temizlik ve adâbı anlatmaktadır.
Veli Efendi, eserin devamında fasılları; "Fasl-i Salâti’l- Havâs, Faslu’s- Savmi li'l-Havâs, Faslu’z- Zekâti li’l- Havâs, Faslu’z- Zekâti li’l- Havâs, Faslu’l- Hacci li’l- Havâs" şeklinde sıralamaktadır (Kara 2002: 97). Mutasavvuf Veli Efendi, eserinde fasıllar ve bablarla mü’minlerin üç ayrı grupta iman edip ibadetlerini yerine getirmeleri için dikkat edilmesi gereken hususları açıklamaktadır. ¨Bundan sonra “Adâb” konusuna geçmektedir. Şerîat ve tarîkatin âdâbını anlatmaktadır (Kara 2002: 97). Gündelik yaşama dair adâbları ayrı ayrı başlıklandırmakta ve her bir konu üzerine bilgiler vermektedir. Adâbların konuları ise şu şekildedir: Bâbü'l- Âdâbı fî §ürbi’l- Mâ (Su içme âdâbı), Bâbü’l- Âdâbı fî Ekli't- Taâm (Yemek yeme âdâbı), Bâbü’l- Âdâbı fî'l- Lebs (elbise giyme âdâbı), Bâbü’l- Âdâbı fî’l- Mürîd (Mürîdin âdâbı), Bâbü’l- Âdâbı fî’t-Ta’bîr (§eyhe rüyâ tâbir ettirmede âdâb), Bâbün fî’t-Tahâre (temizlik âdâbı), Bâbü’l- Âdâbı fî’l- Kelâm (konuçma âdâbi), Bâbü’l- Âdâbı fî Ta’zîm-i Rasûlüllâh (Hazret-i Peygamber’e (a s.) hürmet konusu), Dört mezhep haktır (Kara 2002: 97).
Risâlenin devamında "Faslun fî Beyân-i îmâni’l- Hakîkî, Bâbü’l- Hadîs, Faslun fî Salâti’l- Ahass, Faslun fî's-Savm, Faslun fî’z- Zekât, Faslu'l- Hac" konularından bahsedilmektedir (Kara 2002: 97). Veli Efendi, müm’inlerin üç gruba ayrılmasının yanı sıra adâb, başa gelen belaların yorumu, insanın sıfatları, irâde ve ihtiyâr konularını da ele almaktadır. Ayrıca Bâbü’l- Mehabbeti ve’l- Aşkı ve'l-iştiyâk konularını da ele almaktadır (Kara 2002: 96-98). Nesir olarak yazılmış olan eser, Ankara Millî Kütüphane’de bulunmaktadır. Eserin ebatları 215x140-160x80 mm. olup her sayfada 19 satır bulunmakta ve 9b-49a sayfaları arasında yer almaktadır. Eserin içeriği ve nüshaları ile ilgili ayrıntılı bilgi Kerem Kara'nın Karabaş Velî Hayatı Eserleri ve Fikirleri adlı doktora tezinde yer verilmiştir
Şairin biyografisi için bk. "VELİ, Karabaş Veli Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-karabas-ali-efendi
Kaynakça
Kara, Kerim (2002 ). Karabaş Velî Hayatı Eserleri ve Fikirleri. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | KİTÂB-I ŞERH-İ FUSÛSU'L-HİKEM EL-MÜSEMMÂ Bİ-KÂŞİFİ’L-ESRÂR (KARABAŞ VELİ EFENDİ) | Veli, Karabaş Veli Efendi | Diğer Meryem Özdemir |
Görüntüle | ||
2 | TA'BÎRNÂME (KARABAŞ VELÎ EFENDİ) | Veli, Karabaş Veli Efendi | Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ |
Görüntüle | ||
3 | TEZKİRE-İ ŞU'ARÂ (SÂLİH AYNÎ MEHMED EFENDİ) | Aynî, Sâlih Aynî Mehmed Efendi | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
4 | DÎVÂN (EŞREF-İ SÂNÎ) | Eşref-i Sânî, Şeyh Seyyid | Öğretmen Kevser Kıroğlu |
Görüntüle | ||
5 | TECELLİYÂT (FENÂYÎ, CENNET MEHMED EFENDİ) | Fenâyî, Cennet Mehmed Efendi | Prof. Dr. ABDULLAH AYDIN |
Görüntüle | ||
6 | ÂDÂB-I HURDE-İ TARîKÂT (HİMMET/ABDÎ, BOLULU ŞEYH HİMMET EFENDİ) | Himmet/Abdî, Bolulu Şeyh Himmet Efendi | Araş. Gör. Emrah Baş |
Görüntüle | ||
7 | VAHDETNÂME (LÂMEKÂNÎ) | Lâmekânî, Hüseyin | Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk |
Görüntüle | ||
8 | MECMÛA-İ ŞEYH MISRÎ EFENDİ (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) | Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed | Akın ZENGİN |
Görüntüle | ||
9 | RİSÂLE-İ VAHDET-İ VÜCÛD (MISRÎ) | Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed | Dr. Muhammed Ülgen |
Görüntüle | ||
10 | RİSÂLE-İ EŞRÂTU’S-S‘AT (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) | Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed | Öğretmen TALAT OLGUN |
Görüntüle | ||
11 | RİSALE-İ TEVHÎD (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) | Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/ Mehmed | Öğretmen TALAT OLGUN |
Görüntüle | ||
12 | ED-DEVRETÜ’L-ARŞİYYE (MISRÎ) | Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed | Dr. Muhammed Ülgen |
Görüntüle |