TÂRÎH-İ MUHÂSARA-İ KARS DER-ZAMÂN-I AHMED PAŞA
Kars Muhasarası hakkında eser
Haşmet, Abbaszâde (d. ?/? - ö. 1181-82/1768)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Abbâszâde Haşmet (ö. 1181-82/1768) tarafından kaleme alınan 1157/1744 yılı Osmanlı-İran savaşını konu alan mensur eser. Telif tarihi belli olmamakla birlikte,  müellifin verdiği muhasara bitiş tarihi olan 9 Ekim 1744 ve Vezir Hacı Ahmed Paşa’nın (ö. 1166/1753) Halep’e gittiğini gösteren en yakın tarih olan Aralık 1744 (Aktan vd. 1995: 247) düşünüldüğünde eserin bu tarihten sonra yazıldığı söylenebilir. Eserin tek nüshası mevcut olup bu nüshada eserin ismi belirtilmemiştir. Eser, Târîh-i Muhâsara-i Kars Der-Zamân-ı Ahmed adıyla Ankara Millî Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu’nda 06 Mil Yz A 2881/1 arşiv numarasıyla İsmail Hakkı Bursavî’nin (ö. 1137/1725) Şerh-i Usûlü’l-Aşere adlı eserle beraber mecmua şeklinde ciltlenmiş hâldedir. Eserin, Şair Haşmet’e  ait olduğu düşünülmektedir. 6a’da geçen “bende-i Abbâszâde Haşmet” ve 40a’da yer alan kıtʿadaki “Haşmet” mahlası bu görüşü desteklemektedir. Türk edebiyatında bir Abbâszâde Haşmet olduğu düşünüldüğünde eserin 18. yüzyıl şairi Haşmet’e ait olduğu bilgisi güçlenmektedir.

Eser, 1157/1744 yılında Osmanlı-İran arasında gerçekleşen ve yaklaşık 75 gün süren Kars Muhasarası’nı (II. Kars Savaşı) konu almaktadır. Eserde tarihî isimler ve dönemin siyasi durumu hakkında bilgiler yer almaktadır. İran’da yaşanan siyasi gelişmeler, Osmanlı Devleti’nin Safeviyye sülalesinden Mîrzâ Safî (ö. 1173 /1759) adlı şehzadeyi İran tahtına geçirmek istemesi ve akabinde Nâdir Şah (ö. 1160/1747) ile Osmanlı birlikleri arasında Kars’ta yaşanan muhasara eserin konusunu oluşturmaktadır. 

Mensur kaleme alınan metinde, anlatım edebî olup yer yer nazım örneklerine de rastlanmaktadır. Haşmet’in nesirdeki ustalığını gösteren bir eseridir. Müellif yaşanılanları hem kendi hem de adı geçen tarihî şahsiyetlerin ağzından dile getirmiştir. Ayrıca olay örgüsü, surnâmelerde olduğu gibi gün gündür. Eserde,  manzum 7 mısra, 11 beyit (5 matla, 6 müfret) ve 1 kıt’a vardır. Bunlardan 2’si Farsça, 2’si de Arapça olup geri kalanlar Türkçedir

Eserde Şair Haşmet’in, Vezir Hacı Ahmed Paşa ile Halep’e gittiği, Râgıb Paşa’dan (ö. 1176/1763) sonra Ahmed Paşa’nın şairin hâmisi olduğu ve Paşa’nın mevleviyet göreviyle Halep’e gönderildiği gibi biyografisine katkı sağlayan yeni bilgiler elde edilmiştir.  Eser, yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır (Aydemir 2017).

Müellifin biyografisi için bk. "Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde". Türk Edebiyatı isimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hasmet-mehmed-abbas-efendizade

Eserden Örnekler


Âkil cihânda ne şâd olur ne gam çeker

Câhil hemîşe şâd olayım diyü elem çeker (Aydemir 2017: 79).


Asker-i İslâm min haysi’l-mecmû' on beş bin mikdârı leşker-i Kızılbaş yüz elli binden mütecâviz iken meded-i Bârî-i Teʿâlâ ile kuşluk muhallimden ikindi vaktine gelince mukâtele mütemâdî ve güzîde asker ile mükemmel on yedi tâbûr çıkarup lillahi’l-hamd zûr-âverân-ı İslâmiyye on yedisinde târ-u-mâr ve ekserîsün güzeşte-i şemşîr-i tâbdâr idüp beş sâ'at kâmil-i çâk-â-çâk-ı tîg-i hûn-pâş-ı guzât tanîn-endâz-ı kâse-i eflâk ve resîde-i gûş-ı simâk olup insifâk-ı dimâ'-ı add ve bir hadde vardı ki dereler mecrâ-yı Ceyhûn dem-i düşmenân ve dâmen-i gerdûn-âlûde-i hûn-ı sürh-serân olmagla hakîkatde meydân-ı vegâ rü'ûs-ı maktûʿa-ı Kızılbaşân ile şükûfezâr-ı şakâyık-ı hûnîn birke dönüp yer yer küştelerden püştelerden ve mahal mahal kellelerden kulleler husûl ile fezâ-yı ceng gâyet teng ü cemâcim-i rû'us-ı a'dâ pây-ı dilâverâne seng oldugundan … (Aydemir 2017: 93-94).

Kaynakça


Aktan, Ali, Yuvalı, Abdülkadir, Keskin, Mustafa (1995). Mehmed Süreyyâ Sicill-i Osmanî Yahud Tezkire-i Meşâhir-i Osmâniyye. İstanbul: Sebil Yayınevi.

Aydemir, Emrah. (2017). Haşmet’in Tarih-i Muhasara-i Kars Der Zaman-ı Ahmed Paşa Adlı Eseri (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Aydemir, Emrah. "TÂRÎH-İ MUHÂSARA-İ KARS DER-ZAMÂN-I AHMED PAŞA". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tarih-i-muhasara-i-kars-der-zaman-i-ahmed-pasa. [Erişim Tarihi: 03 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (HAŞMET) Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde ismail Aksoyak
Görüntüle
2 SENEDÜ'Ş-ŞU'ARÂ Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde ismail Aksoyak
Görüntüle
3 VİLÂDET-NÂME (HAŞMET) Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde ismail Aksoyak
Görüntüle
4 İNTİSÂBÜL-MÜLÛK / HÂB-NÂME / VÂKI'A-NÂME Haşmet, Mehmed Abbas Efendi-zâde ismail Aksoyak
Görüntüle
5 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
6 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
7 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
8 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
9 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
10 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
11 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
12 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
13 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
14 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle