Nûrî Osmân Hanyevî'nin (d. 1181/1767 - ö. 1230/1815) Girit’in Hanya, Kandiye ve Resmo gibi önemli şehirlerinin tarihi hakkında bilgiler ihtiva eden eseri. “Fütûhât-ı celîle-i Girîdiyye” tamlamasıyla düşürülen tarihten anlaşıldığına göre eser 1222/1807 yılında kaleme alınmıştır. Bir mukaddime ile başlayan eser, adanın Türk hâkimiyetinden önceki dönemi hakkındaki bilgiler ile fethinin anlatıldığı asıl bölüm ve kısa bir hatimeden oluşmaktadır. Nûrî Osmân, eserin mukaddimesinde babasının teşviki ve tarihe meraklı dostlarının etkisiyle kendisinin de tarihle meşgul olmaya başladığını ve gece gündüz okumalar yaptığını; hatta Frenk dillerindeki atlasları, Fars dilinde yazılmış tarih kitaplarını, Türkçe yazılanlardan Kâtip Çelebi’nin Fezleke ve Takvîmü't-Tevârîh’ini okudukça Akdeniz’in kilidi olan Girit adası hakkında böyle bir eser kaleme almaya karar verdiğini belirtmektedir. Girit adasının coğrafî konumu ve tarihî olaylarla birlikte adadaki sosyal hayat, yetiştirilen tarım ürünleri vs. özellikler hakkında da önemli bilgiler verilmektedir. Nûrî, adada yaşayan insanların hal, davranış ve huyları ile ilgili değerlendirmeler yapmış, Kandiye’de yaşayanların Anadolu, Hanya’da yaşayanların Rum; Resmo ve Esfakye’de yaşayanların ise Arabistan halkına benzediğini belirtmiştir. Eserin ada ve Osmanlı ilişkisinin anlatıldığı asıl kısmında Farsça 149 ara başlık altında Girit’in Osmanlılar tarafından fethi anlatılmaktadır. Müellif bu bölümde zaman zaman “ilave” ve “li-câmiʿati’l-fakîr” gibi ara başlıklarından sonra bahis konusu yer ve hadise hakkında kendi fikir ve müşahedelerini aktarmaktadır. Eserin son kısmında Girit’in fethinden 1227 yılına kadar Kandiye’de görev yapan valilerle Hanya’yı teşrif eden vezirler isim isim belirtilerek burada bulundukları süre zarfında yaptıkları önemli işler ile tayin veya azilleri hakkında kısa bilgiler verilmiştir. Bu ilaveler, derkenarda açıklayıcı bilgiler veren yeğeni Osman Ahyed veya eserin sonunda Nûrî’nin biyografisini yazan Barbaros-zâde Şâkir tarafından yapılmış olabilir (Aydın 2009: 44).

147 varak olan ve yer yer boş sayfaları bulunan eserin bilinen tek nüshası İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Ty. Nu. 205’te bulunmaktadır.

Müellifin biyografisi için bk. “Nûrî, Osman, Hanyevî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nuri-osman-hanyevi