TÂRÎH-İ ÂL-İ SELÇUK (AHMED)
Türk tarihi
Ahmed, Ahmed bin Mahmûd, Molla Arab-zâde A. Efendi b. İmam Mahmûd Efendi (d. ?/? - ö. 977/1569)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Ahmed bin Mahmûd (Molla Arab-zâde A. Efendi b. İmam Mahmûd Efendi) tarafından kaleme alınan tarih kitabı. II. Selim (ö. 1574) devrinde yazılan Târîh-i Âl-i Selçuk’ta Büyük Selçuklu Devleti’nin kuruluşundan yıkılışına kadar olan olaylara yer verilmekle birlikte Irak, Kirman ve Anadolu Selçuklu Devletlerinin tarihi hakkında da kısa bilgiler verilmektedir. Eser, İbn Arabşah’ın Acâibü’l-Makdûr’undaki üslûbu örnek alınarak hazırlanmıştır. Merçil’e göre 1565-1570 yılları arasında yazılmış olması muhtemeldir (Merçil 2009: 397, Merçil 1969: 221).

Ahmed bin Mahmûd, eseri Târîh-i Âl-i Selçuk’ta başlıca kaynak olarak el-Hüseynî’ye ait Ahbârü’d-Devleti’s-Selçukiyye’den faydalanmıştır. Bunun yanında yardımcı kaynak olarak Sultan Melikşah devri olayları ve Nizâmülmülk’ün hayatı için İbnü’l-Cevzî’nin el-Muntaẓam fî Târîḫi’l-Mülûk ve’l-Ümem’i ile Sıbt İbnü’l-Cevzî’nin Mirʾâtü’z-Zamân fî Târîḫi’l-Aʿyân’ından; Sultan Sencer devri olayları ve Oğuzlar ile münasebetleri için İbnü’l-Esir’in el-Kâmil fi’t-Târih’inden ve el-Hüseynî’ye ait malumatları tamamlayıcı mahiyette de el-Bundârî’nin Zübdetü’n-Nusre ve Nuhbetü’l-Üsre’sinden nakiller yapmıştır. Anadolu ve Kirman Selçukluları kısmında verilen malumatlar ise Hamdullah Müstevfî-i Kazvînî’nin Târîh-i Güzîde’si ve Gregory Abû’l-Farac (Bar Hebraeus)’un Abû’l-Farac Tarihi’ne dayanmaktadır. Ahmed bin Mahmûd, söz konusu kaynaklardan istifade ile kaydettiği bilgiler haricinde eserinde herhangi yeni bir bilgi vermemiştir. Ancak 16 yüzyıl içinde bilhassa Selçuklu Devleti tarihini mevzu edinen bir Osmanlı müellifinin mevcut olması ehemmiyet taşır (Merçil 2009: 397-398, Ahmed b. Mahmud 1977: XIV-XV).

Telif eser olarak kabul edilen Târîh-i Âl-i Selçuk için Erdoğan Merçil tarafından eserin Arapçadan Türkçeye çevrildiğine dair bir ifade kullanılmakla birlikte söz konusu eserin yazma nüshalarında bu konuya dair bir kayıt bulunmamaktadır (Merçil 2009: 397-398, Ahmed b. Mahmud 1977: XIV-XV).

Biri (Oxford) Bodleian Kütüphanesi’nde diğeri Edirne Bâdi Efendi Kütüphanesi’nde olmak üzere iki nüshası bulunan Târîh-i Âl-i Selçuk, Erdoğan Merçil tarafından 1977 yılında neşredilmiştir (Merçil 1969: 220, Ahmed b. Mahmud 1977: IX-X). 

Yazarın biyografisi için bk. "Ahmed, Ahmed bin Mahmûd, Molla Arab-zâde A. Efendi b. İmam Mahmûd Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmed-molla-arabzade-efendi-imam 

Eserden Örnekler


“Bizi Sultan Sencer’e arz edin yerimizde mukarrer eylesin dediler. Sultan’dan kabule derman olmadı, bunları ol diyardan çıkarıp oralardan cümlesini sürdüler. Pes Kızluk yörükleri dahi sürüp Hita ve Hoten ve Yağma’nun bir Sultan’ı var idi, Gü Han derlerdi. Ehl-i Çin dilince azimdir ve Hakan demekdir, Gü Han Sultan-ı azam demekdir. Küffar Türk’ün gayet azmi kuvvet ve sevket cihetinden muazzamı idi. Hudud-u Çin’ün nihayetine ve mamurınun gayetine dek onun eli altında idi. Varıp onun huzurunda olurlar. Sultan Sencer’e verecekleri pişkeşleri ana verdiler. Sultan Sencer’den muhkem şikâyet edip ve kendilerini biladından sürdüğünü hikayet etdiler. Ve derler; Sultan Sencer’den şimdi evvelki gibi degildir, zaif ve hazine ve leşkeri hafifdir ve askerinin olanı da kendiyle itilaf üzerine değildir.”  (Ahmed bin Mahmûd. Târîh-i Âl-i Selçuk. Bodleian (Oxford): vr. 36 b).


Kaynakça


Ahmed b. Mahmud (1977). Selçuk-nâme I. hzl. Erdoğan Merçil. İstanbul.

Ahmed bin Mahmûd. Târîh-i Âl-i Selçuk. Bodleian (Oxford) Kütüphanesi.

Merçil, Erdoğan (1969). “Ahmed b. Mahmûd'un Selçuknamesi (ölm. 1569-1570)”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi 23: 219-232.

Merçil, Erdoğan (2009). “Selçuknâme”. İslâm Ansiklopedisi. C. 36 İstanbul: TDV Yay. 397-398.

Atıf Bilgileri


Akdemirel, Sevgi Kübra. "TÂRÎH-İ ÂL-İ SELÇUK (AHMED)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tarih-i-al-i-selcuk-ahmed. [Erişim Tarihi: 15 Ocak 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 HÂŞİYE-İ ŞERH-İ MİFTÂHÜ'L-ULÛM (AHMED) Ahmed, Ahmed bin Mahmûd, Molla Arab-zâde A. Efendi b. İmam Mahmûd Efendi Doç. Dr. Kadri Hüsnü Yılmaz
Görüntüle
2 HÂŞİYE-İ ŞERHÜ'L-VAKÂYÎ (AHMED) Ahmed, Ahmed bin Mahmûd, Molla Arab-zâde A. Efendi b. İmam Mahmûd Efendi Doç. Dr. Kadri Hüsnü Yılmaz
Görüntüle
3 ŞÂH U GEDÂ (AHMED) Ahmed, Ahmed bin Mahmûd, Molla Arab-zâde A. Efendi b. İmam Mahmûd Efendi Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ
Görüntüle
4 HUSREV Ü ŞÎRÎN (AHMED) Ahmed, Ahmed bin Mahmûd, Molla Arab-zâde A. Efendi b. İmam Mahmûd Efendi Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ
Görüntüle
5 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
6 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
7 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
8 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
9 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
10 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
11 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
12 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
13 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
14 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle