TÂRÂ-EKAVİMŞATİSTOTRA
dua metni
Kalım Keyşi (d. ?/? - ö. ?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Tārā-Ekaviṃśatistotra, Tibet’de en çok bilinen ve yirmi bir Tārā övgüsü içeren dualardan biri (Buswell, 2014: 885).

Kelime anlamıyla Tārā, koruyucu vasfıyla bilinen ve metinlerde “Buddha” ya da bir “Bodhisattva” olarak karşılaşılan tamamen uyanmış kişidir. Tārā-Ekaviṃśatistotra ise (bu kutsal kişiye yazılmış), Tārā’nın 21 farklı hâlini, fiziksel özelliklerini, duruşunu ve diğer niteliklerini anlatan şiirsel tasvirleridir (2021: Toh 438).

Tibet Budizm geleneğinin en önemli övgü metinlerinden olan bu parçalar, Zieme’ye göre Uygurcada oldukça geç dönemlerde tanınmış ve düzenlenmiştir. Eser hakkında ilk bilgi, Pekin’de bulunan baskıların Geng Shimin tarafından yayımlanmasıyla gerçekleşmiş ve ardından Berlin parçalarının bir kısmı da bu yolla tespit edilebilmiştir (Zieme 1991: 47). Geng Shimin'in çalışması ve 1976 yılında Walther Heissig tarafından yayımlanan Tārā-Ekaviṃśatistotra’nın Moğolca bir versiyonuna dayanılarak Turfansammlung’daki diğer iki fragman tanımlanabilmiştir. Elde bulunan fragmanların kenar kısımları oldukça yoğun yıpranmalara maruz kaldığı, bilhassa metinlerin ilk satırlarında ve son bölümlerinde yırtılma ve yıpranmaların yoğunlaştığı belirtilmiştir (Yakup, Knüppel 2007: 278). Fragmanlardan biri TI (U 4010) Tārā-Ekaviṃśatistotra’nın beşinci şiirine karşılık gelmektedir. İkinci fragman ise T II T 646 ve T I u (U 4235) Anzang’ın çevirdiği Moğolca versiyona dayanılarak Tathāgatha’yı öven beş dörtlükün ardından Tārā’nın ilk övgü şiirlerinin başladığı kısımdır (Elverskog, 2020: 158). Bu fragman 9 satırlık, 11 cm satır aralığı ile bej kağıda yazılmış alt ve üst kısımlarında siyah kenar çizgileri bulunan ve A ve B bölümlerinden oluşan bir yazmadır. A parçası, Amogha-siddhi ve Vajrasattva'yı öven 5 Tathāgata'nın övgüsünün 5. kıtasına karşılık gelir; B parçası Ekaviṃśati-stotra'nın başlangıcını oluşturmaktadır (Yakup, Knüppel 2007: 278).

Tibetçe adıyla "Bcom-ldan Cdas-ma sgrol-rna yang-dag-par rdzogs-pa'i sangs-rgyas bstod-pa gsungs-pa" ve "Sgrol-ma-la phyag-' tshal nyi-shu-rtsa gciggis bstod-pa phan-yon dang bcas-pa" olarak iki şekilde başlıklandırılan eserin, (Yakup-Knüppel, 2007: 26) Eski Uygurca versiyonu konu itibariyle metnin orijinaline doğrudan bağlıdır. Tanrıça Tārā’nın ezbere okuyanlar tarafından hayalî olarak canlandırılmasının istendiği vasıflarının sıralanışı ve bunlara saygı isteği, manzum metnin en temel konusunu oluşturmaktadır (Ölmez Uzunkaya 2017: 78-79).

Eserden Örnekler


U4235 (T II T 646, T I u) A. bölümü

 (1-9) //// künür //// y-a tärk tavraq alpqa: //////-qa qorqınçıg tıdın turdaçı-qa : turıqa alqu asıglarıg birdäçi osgurdaçı-qa Svaxa uzik-ligkä yükünç-üm bolzun sizingä (Kara, Zieme 1976: 78) = [yü]künür- [mn] tar-a tärk tavraq alpqa: [tutari]-qa qorqınçıg yoqatturdaçı-qa turi–qa alqu asıg larıg birdäçı osgurdaçı-qa Svaxa uzik-lig–kä yükünç-üm bolz [un siz]ingä (Zieme 1982: 588).

(Hızlı ve cesur Tara’ya secde ediyorum, tüm korkulardan emin, tüm iyilik ve güzellikleri karşısına çıkartan [fayda veren], özgürleştiriciye (bağlardan kurtarıcıya), svaha heceli size, secde ediyorum.)


T I (U 4010)

yükünürmn ançulayu kälmişning uşnir-ı utmış yigädmiş uul-suz tüpsüz yrug-lug-qa qalısız paramit-larıg bulmış tapmış utmışnıng oglanları üzä [är]tingü sävitilmiş-kä (Zieme 1982: 589).

(Zafer kazanmada sonsuz ışığı olan, öylece gelmiş Tara’ya ve sonsuz Paramitaları bulmuş [elde etmiş olan] oğlanlara ve sevilmişlere secde ediyorum).

Kaynakça


Abdurrishid, Yakup, Knüppel Michael (2007). Die Uıgurıschen Blockdrucke Der Berliner Turfansammlung Teil 1 Tantrische Texte. Stuttgart.

Buswell, Robert vd. (2014). The Princeton Dictionary of Buddhism. Princeton University Press.

Elverskog, Johan (2020). Budist Uygur Edebiyatı (Çev. M. Ağca, D. Uzunkaya). Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.

Kara, György, P. Zieme (1976). Fragmante tanrischer Werke in uigurischer Übersetzung (BTT VII). Berlin: Akademie Verlag.

Ölmez, M., Uzunkaya, U. (2017). "Eski Uygurda Tibet Budizmi”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten: 65-89.

Zieme, Peter (1982). "Zum uigurischen Tārā-Ekaviṃśatistotra". AOH 36: 583-597.

İnternet Kaynakları:

https://read.84000.co/translation/toh438.html

Atıf Bilgileri


besli, nurdan. "TÂRÂ-EKAVİMŞATİSTOTRA". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tara-ekavimsatistotra. [Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 BUDDHÂVATAMSAKA SÛTRA Kalım Keyşi Dr. Gülser Ersoy
Görüntüle
2 SAMANTABHADRACARYÂPRANİDHÂNA Kalım Keyşi Diğer Tuğçe COŞKUN SEBER
Görüntüle
3 XUANZANG BİYOGRAFİSİ ŞİNGKO ŞELİ TUTUNG Dr. Öğr. Üyesi Hakan Aydemir
Görüntüle