Sadreddin Konevî tarafından Farsça olarak kaleme alınan tasavvuf adabına dair unsurları ihtiva eden risale. Kısa adı “Tabsira” olan eser, tasavvufî dünya görüşünü basite indirgeyerek özlü bir biçimde ortaya koymaktadır.

Tabsiratü’l-Mübtedi ve Tezkiretü-l-Müntehî, hem Sadreddin Konevî'ye hem de Ahi Evren'e nispet edilen bir eserdir. Kâtip Çelebi Keşfü’z-Zünûn adlı çalışmasında Tabsira’yı Sadreddin Konevî’ye nispet ettikten sonra bazı nüshalarında bu eserin Şeyh Nasirüddin Muhaddis’e, yani Ahi Evren’e ait olduğuna dair kayıtların bulunduğunu ifade etmiştir (Keşfü’z-Zünûn I: 337-338).

Mikâil Bayram (2008: 15-120), Manahicü’s-Seyfî, Matâli’ül-Îmân ve Tabsira’da kullanılan dil ve üslubun benzerliği, müşterek konuların işlenmesi, birçok beyit ve rubainin aynı kişiye ait olması ve adı geçen üç eserin de en eski nüshalarının bir mecmua içerisinde yer almasından dolayı Tabsira’nın Ahi Evren’e ait olduğunu iddia etmektedir. Ayrıca adı geçen bu üç eseri ihtiva eden mecmuanın müstensihi Konyalı Alî b. Süleyman, mecmuanın 1a sayfasına koyduğu kayıtta Manahic-i Seyfî’nin Şeyh Nasîrüddin’e ait olduğunu yazdığı hâlde diğer iki eserde böyle bir kaydın olmaması diğer iki eserin de aynı kişiye ait olduğunu düşünmektedir.

Demirli (2013:11), eseri tercüme eden Ahmet Remzi Dede'den ve Tabsira’daki temel tasavvufî görüşlerin Konevî’nin diğer eserleriyle örtüşmesinden hareketle eserin Konevî’ye ait olduğunu belirtmektedir.

Kaplan (2021), Bayram’ın Tasavvufî Düşüncenin Esasları (Tabsıratü’l-Mübtedi ve Tezkiretü’l-Müntehi) adlı çalışmasında ileri sürdüğü delilleri inceleyerek eserin Ahi Evren’e değil, Sadreddin Konevî'ye ait olduğu tespitinde bulunmuştur.

Tabsira manzum-mensur karışık bir eserdir. Her bölümde önce konu ele alınmış, sonra üzerinde durulan konuyu desteklemek amacıyla birkaç beyit inşa edilmiştir. Eserin tamamında görülen bu beyitler genellikle âyetlerden sonra gelmektedir. Eser, Mukaddime (Giriş), I-II-III Misbah (Kandil) ve Hatime (Sonuç) olmak üzere beş bölümden oluşmaktadır. Önsözde yazar, genel olarak maarif usullerinden ve velîlik hâl ve kaidelerinden bahsetmektedir. Mukaddime bölümünde âlemin yaratılış hikmeti ve mahiyeti izah edilmektedir. I. Misbah: Allah’ı bilmek, 1. Lami’ (Işık): Allah’ın zatını bilmek, 2. Lami’: Allah’ın sıfatlarını bilmek, 3. Lami’: Allah’ın fiillerini bilmek, II. Misbah: Nübüvvet (Peygamberlik), velayet (velilik) hâlinin hususiyetleri, 1. Lami’: Velâyet hâlinin bilinmesi, 2. Lami’: Nübüvvet hâlinin bilinmesi, III. Misbah: Dünya ve ahiret hakkında, 1. Lami’: Dünyanın tanınması ve faydaları, 2. Lami’: Ahiret ahvâli ve insan ruhunun bekası hakkında bilgiler ihtiva etmektedir. Hatime bölümünde ise insanın yeryüzünde Allah’ın halifesi olduğu bilinciyle hareket edip onun rızasına uygun hâl ve hareketlerde bulunması anlatılmaktadır.

Ahmed Remzi Akyürek eseri tercüme etmiş, Ekrem Demirli bu tercümeyi 2002’de Marifet Yolcusuna Kılavuz adıyla yayımlamıştır. 2008’de Mikâil Bayram’ın da, Tasavvufî Düşüncenin Esasları: Tabsıratü’l-Mübtedi ve Tezkiretü’l-Müntehi adıyla aynı eser üzerinde bir çalışması bulunmaktadır.

Tabsira’nın Süleymaniye Kütüphanesi (No: 92), Nuruosmaniye (No:2286), Ayasofya (No: 1691, 1692, 1711, 4819), Mikâil Bayram Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa (No: 1324, 1373, 1394, 2271), (No: 1692), Esat Efendi (No:3781), Reşit Efendi Kütüphanesi (No:333/3), Lala İsmail (No: 117, 118), Carullah (No:2055), Mevlâna Müzesi Kütüphanesi (No: 2088/9), Ankara Millî Kütüphane (2495/1), Veliyü’d-din Efendi (No: 1795), Blochet Cat. (No: I/100), İstanbul Belediye Kütüphanesi, Osman Ergin (No: 88, 327) olmak üzere tespit edilebilen 23 nüshası bulunmaktadır (Bayram 2008: 110-118).

Şairin biyografisi için bk. “Sadreddin Konevi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/konevi-sadreddin