Batı etkisinde zihin kayması ve tereddinin (gerileme) hızlandığı Tanzimat dönemi, başka bir ifade ile 19. yüzyıl Osmanlı için medeniyet ve kültür anlamında bir kırılma asrı olan, tekke ve zaviyelerin sosyal yönden yozlaştıklarına dair tartışmaların hızlandığı ve ıslah çalışmalarına yönelik çabaların arttığı bir zamanda Celvetî Tarîkatı’nın Haşimiyye kolunun banisi olan Bandırmalı-zâde Mustafa Haşim Efendi’nin torunu olarak dünyaya gelen yazarın hatn (sünnet) ile ilgili eseri.

Yazarın yaklaşık 60 yıllık ömrü boyunca kaleme aldığı ve araştırmalar sonucunda kaynaklarda 15 eserinden bahsedilmekte olup bunlardan sadece 5 tanesi günümüze kadar ulaşmıştır (Albayrak 1996: 5/92). Bu eserlerden biri de Ta’rifü’l-Hitân adlı eserdir.

Ta’rifü’l-Hitân, dünyaya gelen çocuğun sünnet ettirilmesi için ne yapılması gerektiği ile ilgili mensur bir eserdir. Yazar, konuyu ele alırken Kur’ân-ı Kerim ve Hadis-i Şerif’lerdeki dayanakları ve İslâm bilginlerinin bu konudaki görüşlerine de yer vermiştir. Eser; bir mukaddime ile başlayıp, Allah’a, peygamberine ve bütün ashabına dua edilerek dönemin padişahı II. Abdülhamid Han’ın yüceliğini ve kudretini överek eseri beğenmesini umarak kaleme aldığını, eserin adının ise Ta’rifü’l-Hitân verildiğinden bahsetmektedir (Ahmet Münib 1900: 3). Girişten sonra nezafet (temizlik)’ten bahsedilip İslam dinini temizlik üzerine kurulduğundan, asıl konuya geçişte ise, hatn (sünnet)’in lügat ve ıstılahtaki manaları, Kur’ân-ı Kerim ve hadis-i şeriflerdeki dayanakları ve İslâm bilginlerinin bu konudaki görüşlerine örnekleriyle yer verilmiştir. Ayrıca, sünnet ettirmenin hükmü, sünnet ettirmenin yaşı, peygamberlerin sünnetli olarak doğmaları gibi konulara da örnekler verilerek değinilmiştir (Ahmed Münib 1901: 3-15).

Eser, Marmara Üniversitesi Kütüphanesi Nadir Eserler Koleksiyonu R093688 numaralı demirbaşa kayıtlıdır. Ahmed Münib Efendi, Maârif Nezâreti’nin 27 Muharrem 1318, 13 Mayıs 1316 tarihli ve 23 numaralı ruhsatnâmesi ile 1318/1900 İstanbul’da Cemal Efendi Matbaası’nda tek nüsha olarak bastırılmıştır. Metin verilirken sayfa numarası köşeli parantezle gösterilmiştir. Eser üzerinde bir kitap bölümü olarak çalışma yapılmıştır (Ünal 2016: 105-113).

Ahmed Münib Efendi’nin biyografisi için bk. “Ahmed Münib, Bandırmalı-zâde”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmed-munib-bandirmalizade