Eserden Örnekler

Ta‘dîlü’l-Emzice'den

Fasl-ı sânî: Makâmât-ı mûsikîden muvâfık tefrîh-i tabîat ve mutâbık-ı hıfz-ı sıhhat olup, dâfi-‘i ilel-i hâyla ve mâni-‘i avârız-ı emrâz-ı gâyla olan makâmât ve âvâza münâsib tabâyi‘ ve müdâvây ve câyı‘ beyânındadır. Erbâb-ı hıbret ve iz‘ân ve ashâb-ı fıtnat ve irfâna hafî ve pûşîde değildir ki, ilm-i edvârın zuhûr ve menşei ve fenn-i mûsikînin sudûr ve mebdei ne zamandan olduğu ma‘lûm ve muhteri-‘i asl-ı usûlü kimler ettiği mefhûm olmak muktezâ-yı mahall ve “müntecü mâ hasal” olmağın, kemiyet-i siyeh zânûy-ı tarafa hırâm-ı hâmeye, ruhsat-ı tekâpû-yi erkâm verilmek lâzım ve tefhîmi mühim olmuştur. Bu bâbda el-hadîs zû-şücûn mısdâkı üzere ihtilâfât-ı kesîretü’r-rivâyât münşa‘betü’l-etrâf olmağla, semt-i esahha zâhib ve kavl-i ercaha râğıb olmak, ma‘kûl ve münâsib mülâhaza olunup, kütüb-i tevârîh-i ahvâl-i selef ve muharrerât-ı ekâvîl-i halefde mezkûrdur ki, hazreti ebü’l-beşer-i sânî Nûh neciyyullah alâ nebiyyinâ ve aleyhisselâmın ferzend-i dil-bendi Lâmek-nâm hıredmend-i be-nâm, ûd nâmıyla müsemmâ ve ma‘hûd olan sâzı ihtirâ‘ ve îcâd edip, nice türlü âvâze ve neğamât ibdâ‘ ve inşâd eylemiş. Ammâ icmâ-‘ı hukemâ ve ittifâk-ı ‘âlimân-ı gınâ böyledir ki, ilm-i edvâr, hazret-i Dâvûd ‘alâ Nebiyyinâ ‘aleyhisselâmdan münteşir ve şâyi‘ olup, ihtirâ‘ları olan ûd, nakl-i vefâtlarından sonra, nice müddet Beytü’l-Makdis’de mevcûd ve hücre-i pür-enverlerinde âvîhte-i dîvâr i‘tibâr olup, ba‘de zamân, fitne-i nişân Buhtu’n-Nasr-ı zulm-unvânda cây-i ma‘hûddan mefkûd ve nâ-bûd olup, tâ eyyâm-ı ‘ahd-i meserret-fercâm hazret-i İskender-i Zülkarneyn, mahfî mine’l-‘ayn kalıp, hukemâ-yı müterassıdîn ve fuzalâ-i kâmilîn istihrâc-ı rasad mübâşeretine şedd-i nitâk-ı himmet etdikleri, vakt-i hikmet-nisbette kuvvet-i riyâzat ile ‘ilm-i merkûma ‘âlim ve fenn-i mezbûra hâkim olup, ûd-i güm-şüdeyi hey’ât-ı evvelisinde vücûd-pezîr ve şekl-i mahsûsasında sûret-gîr eylemişler. Mu‘allim-i Evvel Aristotalîs-i hikmet-enîsin telâmîzi, meclis-i hâss-ı hikmet-ihtisâs İskender-i sâhib-hüner de ûd nevâht eyledikleri sübût-yâfte-i ahbâr-ı mu‘teberdir. ‘Ale’l-husûs Hakîm İbukrât ve Sokrât-ı hıred-menât ve Câlînûs-i hikmet-me’nûs, hazret-i İskender-i sa’âdet-güsterin huzûr-i hıredkarârında ser-nüdemâ-yı sâzkârı idi. Ve kezâlik Eflâtûn-i zû-fünûn ûd nevâht eylediği, resîde-i hadd-i isbattır ve Hakîm Fîsâgûras’ın nice ihtirâ-‘ı hâssı sâzlar vardır. (Millet Yazma Eser Kütüphanesi. Ali Emîrî Efendi Bölümü. Tıp Yazmaları 66. vr. 79a)