TA’AŞŞUK-NÂME (SEYDÎ)
âşıkane mesnevî, dehname (on mektup)
Seydî, Seyyid Ahmed Mîrzâ (d. ? - ö. ?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Seydî'nin, dehnâme tarzında yazdığı on aşk mektubundan oluşan eseri. İsmi "âşık olma mektubu" anlamına gelen manzume, Hucendî'nin Letâfet-nâme'sine benzemektedir. 839/1435-36 tarihinde tamamlanarak Timur’un oğlu Şâhruh’a sunulmuştur. Aruzun “mefâ'îlün mefâ'îlün fe'ûlün” kalıbı ile yazılan Ta'aşşuk-nâme,  17 bölüm ve 320 beyitten oluşmaktadır. Sırasıyla tevhid, münacaat, na't, dört halife övgüsü, sebeb-i te'lîf, padişah Şâhruh'un övgüsünden sonra on aşk mektubu yer almaktadır. Müellif, her nameden sonra birer gazel ile sözün hülasası denilen beyitler vermiştir (Köktekin 2000: 10; Sertkaya 2007: 1924). Onuncu mektupta sözün hülasası yerine “kitâb hatmin aytur” denmektedir. Eser, dua ve bitiş tarihinin verildiği “iltimasın aytur” ifadesinin yer aldığı hâtimeyle sonlanmaktadır.

15 ve 16. yüzyıl Çağatay diliyle yazılan mesnevide Arapça ve Farsça kelimeler Türkçeye oranla azdır. Bir Farsça beyit dışında eserin tamamı Türkçedir (Köktekin 2000: 11). Klasik öncesi Çağatay Türkçesini Alî Şîr Nevâyî’ye bağlayan eser, taşıdığı arkaik kelime hazinesi ile dil ve edebiyat çalışmaları için önemli katkılar sağlamaktadır.

Ta'aşşuk-nâme'nin, Londra British Museum ve Elazar Birnbaum olmak üzere bilinen iki nüshası vardır (Köktekin 2000: 13; Sertkaya 2007: 1622). Londra nüshası üzerinde Sezer Özkoçer mezuniyet tezi (1968), Selim Sırrı Kuru yüksek lisans tezi (1993) hazırlamıştır. Kazım Köktekin nüshayı kitaplaştırmıştır (2000). Elazar Birnbaum nüshasını Ayşe Gül Sertkaya yayımlamıştır (2002). Türkiye dışında ise nüsha üzerinde Aleksandr Nikolaeviç Samoyloviç (1927a, 1927b) ve Aleksandr Mihailoviç Şçerbak (1971) çalışmıştır.

Şairin biyografisi için bk. “Seydî, Seyyid Ahmed Mîrzâ”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/seydi-seyyid-ahmed-mirza

Eserden Örnekler


Törtünçi Nâmesin Aytur

Letâfet mülkining sultânı sin sin

Melâhat kişverining hânı sin sin


Gazel

Cefâdan yüz çevirmez Seydî Ahmed

Niçe kim salsa közdin yâr bizni


Sözün Hülâsası

Ki dünyâ ma’den-i renc ü belâdur

Anı sivgen kişiler müptelâdur


Tahammül yahşı iştür pîşe kılmak

Tahayyül birle hem endîşe kılmak


Gazel

Senin derdingdin iy şûh-ı musavver

Kamuk âlem harâb oldu ser-â-ser


Sözün Hülâsası

Kamu âlem cemâlingdin münevver

Ayakıng topragıdur tâc-ı kayser (Köktekin 2000: 54-62)

Kaynakça


Köktekin, Kazım (2000). Seyyid Ahmed Mirza Taaşşuknâme (İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yay.

Kuru, Selim Sırrı (1993). Bir Dehnâme Örneği Olarak Ta’aşşuknâme ve Eserdeki ki'li Yan Tümceler. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.

Özkoçer, Sezer (1968). Seyyid Ahmed Mîrzâ, Ta'aşşuknâme. Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Samoyloviç, Aleksandr Nikolaeviç (1927a). "Otrivok iz 'taaşşuk-nâme' s igroyu rifmuyuşih slov". DAN-B, (2): 36-38. Leningrad.

Samoyloviç, Aleksandr Nikolaeviç (1927b). “Muhabbet-name ve Taşşuk-name”. Maarif ve Okutguçı, (3-4): 42-44.

Sertkaya, Ayşe Gül (2002). Taaşşuk-nâme (Elazar Birnbaum nüshası), Giriş-Tıpkıbasım- Metin-Tercüme-Dizin-Açıklamalar. İstanbul: Çantay Yay.

Sertkaya, Ayşe Gül (2004). “Seydî Ahmed Mirza’nın Taaşşuk-nâme'si Üzerine”. Journal of Turkish Studies, 28 (2): 383-390.

Sertkaya, Ayşe Gül (2007). “Seydî Ahmed Mirzâ’nın Ta’aşşuk-nâme Adlı Mesnevîsinin Yeni Bir Yazma Nüshası Üzerine”. IV. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri. Ankara: TDK Yay. 1621-1625.

Şçerbak, Aleksandr Mihailoviç (1971). "Zameçaniya o tekste i yazıke Ta'aşşuk-nâme". Studia Turcica. 431-440. Budapest. 

Atıf Bilgileri


SEVİMLİ, ERDEM. "TA’AŞŞUK-NÂME (SEYDÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/ta-assuk-name-seydi. [Erişim Tarihi: 15 Ocak 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (SEYDÎ) Seydî, Seyyid Ahmed Mîrzâ Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
2 LETÂFET-NÂME (SEYDÎ) Seydî, Seyyid Ahmed Mîrzâ Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ
Görüntüle
3 DÎVÂN (ŞEYH-ZÂDE ATÂYÎ) Atayî, Şeyh-zâde Atayî Prof. Dr. Kâzım Köktekin
Görüntüle
4 LEYLÂ vü MECNÛN Emîr Şeyhim Süheylî, Nizâmeddin Ahmed Dr. Öğr. Üyesi Selcen Koca
Görüntüle
5 DİVÂN (YÛSUF EMİRÎ) EMÎRÎ, Yusuf Emirî Prof. Dr. Kâzım Köktekin
Görüntüle
6 BENG Ü ÇAĞIR EMÎRÎ, Yûsuf Emîrî (öl. 1433-Herat) Doç. Dr. rabia şenay şişman
Görüntüle
7 DEH-NÂME (EMÎRÎ) Emîrî, Yûsuf Emîrî Prof. Dr. Kâzım Köktekin
Görüntüle
8 DÎVÂN (GEDÂYÎ) Gedâyî Doç. Dr. Filiz Meltem ERDEM UÇAR
Görüntüle
9 YÛSUF U ZÜLEYHÂ (HÂMİDÎ) HÂMİDÎ, Ahmedî, Kutbüddîn Ahmed Câm Jendepil Dr. Öğr. Üyesi Selcen Koca
Görüntüle
10 DÎVÂN-I TÜRKÎ Harezmli Hâfız / Hâfız-ı Harezmî Doç. Dr. Yaşar Şimşek
Görüntüle
11 MAHZENÜ’L-ESRÂR (HAYDAR TİLBE, MÎR HAYDAR) Haydar Tilbe, Mîr Haydar Doç. Dr. Filiz Meltem ERDEM UÇAR
Görüntüle
12 RİSÂLE-İ SULTÂN HÜSEYİN BAYKARA Hüseynî, Sultân Hüseyin Baykara, Hüseyin Baykara bin Mansûr bin Baykara bin Ömer Şeyh bin Timur Prof. Dr. Talip Yıldırım
Görüntüle