- Yazar Biyografisi (TEİS)
Seydî, Seyyid Ahmed Mîrzâ - Madde Yazarı: Dr. ERDEM SEVİMLİ
- Eser Yazılış Tarihi:839/1435-36
- Yazıldığı Saha:Çağatay
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mesnevi
- Yayın Tarihi:06/10/2021
TA’AŞŞUK-NÂME (SEYDÎ)
âşıkane mesnevî, dehname (on mektup)Seydî, Seyyid Ahmed Mîrzâ (d. ? - ö. ?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Seydî'nin, dehnâme tarzında yazdığı on aşk mektubundan oluşan eseri. İsmi "âşık olma mektubu" anlamına gelen manzume, Hucendî'nin Letâfet-nâme'sine benzemektedir. 839/1435-36 tarihinde tamamlanarak Timur’un oğlu Şâhruh’a sunulmuştur. Aruzun “mefâ'îlün mefâ'îlün fe'ûlün” kalıbı ile yazılan Ta'aşşuk-nâme, 17 bölüm ve 320 beyitten oluşmaktadır. Sırasıyla tevhid, münacaat, na't, dört halife övgüsü, sebeb-i te'lîf, padişah Şâhruh'un övgüsünden sonra on aşk mektubu yer almaktadır. Müellif, her nameden sonra birer gazel ile sözün hülasası denilen beyitler vermiştir (Köktekin 2000: 10; Sertkaya 2007: 1924). Onuncu mektupta sözün hülasası yerine “kitâb hatmin aytur” denmektedir. Eser, dua ve bitiş tarihinin verildiği “iltimasın aytur” ifadesinin yer aldığı hâtimeyle sonlanmaktadır.
15 ve 16. yüzyıl Çağatay diliyle yazılan mesnevide Arapça ve Farsça kelimeler Türkçeye oranla azdır. Bir Farsça beyit dışında eserin tamamı Türkçedir (Köktekin 2000: 11). Klasik öncesi Çağatay Türkçesini Alî Şîr Nevâyî’ye bağlayan eser, taşıdığı arkaik kelime hazinesi ile dil ve edebiyat çalışmaları için önemli katkılar sağlamaktadır.
Ta'aşşuk-nâme'nin, Londra British Museum ve Elazar Birnbaum olmak üzere bilinen iki nüshası vardır (Köktekin 2000: 13; Sertkaya 2007: 1622). Londra nüshası üzerinde Sezer Özkoçer mezuniyet tezi (1968), Selim Sırrı Kuru yüksek lisans tezi (1993) hazırlamıştır. Kazım Köktekin nüshayı kitaplaştırmıştır (2000). Elazar Birnbaum nüshasını Ayşe Gül Sertkaya yayımlamıştır (2002). Türkiye dışında ise nüsha üzerinde Aleksandr Nikolaeviç Samoyloviç (1927a, 1927b) ve Aleksandr Mihailoviç Şçerbak (1971) çalışmıştır.
Şairin biyografisi için bk. “Seydî, Seyyid Ahmed Mîrzâ”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/seydi-seyyid-ahmed-mirza
Eserden Örnekler
Törtünçi Nâmesin Aytur
Letâfet mülkining sultânı sin sin
Melâhat kişverining hânı sin sin
Gazel
Cefâdan yüz çevirmez Seydî Ahmed
Niçe kim salsa közdin yâr bizni
Sözün Hülâsası
Ki dünyâ ma’den-i renc ü belâdur
Anı sivgen kişiler müptelâdur
Tahammül yahşı iştür pîşe kılmak
Tahayyül birle hem endîşe kılmak
Gazel
Senin derdingdin iy şûh-ı musavver
Kamuk âlem harâb oldu ser-â-ser
Sözün Hülâsası
Kamu âlem cemâlingdin münevver
Ayakıng topragıdur tâc-ı kayser (Köktekin 2000: 54-62)
Kaynakça
Köktekin, Kazım (2000). Seyyid Ahmed Mirza Taaşşuknâme (İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yay.
Kuru, Selim Sırrı (1993). Bir Dehnâme Örneği Olarak Ta’aşşuknâme ve Eserdeki ki'li Yan Tümceler. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
Özkoçer, Sezer (1968). Seyyid Ahmed Mîrzâ, Ta'aşşuknâme. Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Samoyloviç, Aleksandr Nikolaeviç (1927a). "Otrivok iz 'taaşşuk-nâme' s igroyu rifmuyuşih slov". DAN-B, (2): 36-38. Leningrad.
Samoyloviç, Aleksandr Nikolaeviç (1927b). “Muhabbet-name ve Taşşuk-name”. Maarif ve Okutguçı, (3-4): 42-44.
Sertkaya, Ayşe Gül (2002). Taaşşuk-nâme (Elazar Birnbaum nüshası), Giriş-Tıpkıbasım- Metin-Tercüme-Dizin-Açıklamalar. İstanbul: Çantay Yay.
Sertkaya, Ayşe Gül (2004). “Seydî Ahmed Mirza’nın Taaşşuk-nâme'si Üzerine”. Journal of Turkish Studies, 28 (2): 383-390.
Sertkaya, Ayşe Gül (2007). “Seydî Ahmed Mirzâ’nın Ta’aşşuk-nâme Adlı Mesnevîsinin Yeni Bir Yazma Nüshası Üzerine”. IV. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri. Ankara: TDK Yay. 1621-1625.
Şçerbak, Aleksandr Mihailoviç (1971). "Zameçaniya o tekste i yazıke Ta'aşşuk-nâme". Studia Turcica. 431-440. Budapest.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (SEYDÎ) | Seydî, Seyyid Ahmed Mîrzâ | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
2 | LETÂFET-NÂME (SEYDÎ) | Seydî, Seyyid Ahmed Mîrzâ | Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ |
Görüntüle | ||
3 | DÎVÂN (ŞEYH-ZÂDE ATÂYÎ) | Atayî, Şeyh-zâde Atayî | Prof. Dr. Kâzım Köktekin |
Görüntüle | ||
4 | LEYLÂ vü MECNÛN | Emîr Şeyhim Süheylî, Nizâmeddin Ahmed | Dr. Öğr. Üyesi Selcen Koca |
Görüntüle | ||
5 | DİVÂN (YÛSUF EMİRÎ) | EMÎRÎ, Yusuf Emirî | Prof. Dr. Kâzım Köktekin |
Görüntüle | ||
6 | BENG Ü ÇAĞIR | EMÎRÎ, Yûsuf Emîrî (öl. 1433-Herat) | Doç. Dr. rabia şenay şişman |
Görüntüle | ||
7 | DEH-NÂME (EMÎRÎ) | Emîrî, Yûsuf Emîrî | Prof. Dr. Kâzım Köktekin |
Görüntüle | ||
8 | DÎVÂN (GEDÂYÎ) | Gedâyî | Doç. Dr. Filiz Meltem ERDEM UÇAR |
Görüntüle | ||
9 | YÛSUF U ZÜLEYHÂ (HÂMİDÎ) | HÂMİDÎ, Ahmedî, Kutbüddîn Ahmed Câm Jendepil | Dr. Öğr. Üyesi Selcen Koca |
Görüntüle | ||
10 | DÎVÂN-I TÜRKÎ | Harezmli Hâfız / Hâfız-ı Harezmî | Doç. Dr. Yaşar Şimşek |
Görüntüle | ||
11 | MAHZENÜ’L-ESRÂR (HAYDAR TİLBE, MÎR HAYDAR) | Haydar Tilbe, Mîr Haydar | Doç. Dr. Filiz Meltem ERDEM UÇAR |
Görüntüle | ||
12 | RİSÂLE-İ SULTÂN HÜSEYİN BAYKARA | Hüseynî, Sultân Hüseyin Baykara, Hüseyin Baykara bin Mansûr bin Baykara bin Ömer Şeyh bin Timur | Prof. Dr. Talip Yıldırım |
Görüntüle |