- Yazar Biyografisi (TEİS)
Mahremî, Ahmed - Madde Yazarı: Prof. Dr. Şener Demirel
- Eser Yazılış Tarihi:?/?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mensur Hikâye
- Yayın Tarihi:22/01/2022
ŞÜTÜR-NÂME (MAHREMÎ)
mensur hikâyeMahremî, Ahmed (d. ?/? - ö. 942/1535)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Mahremî tarafından kaleme alınan ahlak ve öğüt içerikli, sembolik anlatıma sahip mensur hikâye kitabı.
Şütür-nâme’nin konusu Baba Şütür adlı güngörmüş, arif ve muzip kişilikle donatılmış bir devenin başından geçen olaylardır. Ancak olaylar arasında belli bir mantık bağının olmadığı, aksine Baba Şütür’ün, başından geçen olayları duruma göre gelişigüzel bir şekilde anlattığı görülmektedir. Eserde okuyucuya alegorik bir anlatımla, teşhis ve intak sanatı çerçevesinde çizilen Baba Şütür vasfında bir takım mesajlar verilmiştir. Şütür-nâme’de konunun gidişine göre yer yer hikâyeler, fıkralar ve anekdotlar anlatılmıştır. Ayrıca metinde görülen Farsça mısra ve beyitlerin anlatılan konuyu daha iyi bir şekilde vurgulamak, konuya açıklık getirmek ve az da olsa hikâyeyi tekdüzelikten kurtarmak amacıyla yazıldığı anlaşılmaktadır.
Mahremî, eserini temsilî olarak Baba Şütür isimli bir deve üzerine kurmuştur. Bu kuruluş içinde yazar devenin dinî açıdan önemi üzerinde durmuş bu bağlamda önce Tevrat, Zebur ve İncil’de deve ile ilgili olarak bir takım ifadelere sonra da İslâmî gelenekteki deve ile ilgili hususlara yer vermiştir. Metnin dinî açıdan kurgusu ortaya konulduktan sonra, esas hikâye kısmına geçilir ve Baba Şütür’ün başından geçenler anlatılır. Hikâyenin baş kahramanı Baba Şütür namındaki bir deve olduğu için yapılan benzetmeler, anlatılan kıssa, fıkra ve anekdotlar da deve ile ilgilidir. Bununla birlikte metinde Nasreddin Hoca ile ilgili iki fıkra (373a- 21-24 satırlar), Baba Şütür’ün kendisini yermek ve ne derece ahmak bir kişi olduğunu göstermek amacıyla sorduğu bir bilmece (372b/15- 21 satırlar), çocukların oynadığı aşık oyunu (372b/4-13 satırlar), kıssadan hisse sayılabilecek “son pişmanlık fayda vermez”, atasözünü veya “bir işin sonunu düşünmeden karar vermenin ne gibi kötü sonuçlara yol açacağı” gibi bir ana fikri esas alan, (373a/27- 373b/26 satırlar) bir hikâye de yer almaktadır. Eserde olayların geçtiği yerlerin ve yine olaylarda sözü edilen kişi adlarının “deve” ile ilgili lakaplarla anılması dikkat çeken bir başka husustur.
Giriş kısmı sanatkârane bir üslûpla kaleme alınan Şütür-nâme'nin geri kalan kısmında sade bir dil ve üslûp kullanıldığı söylenebilir. Metinde geçen Arapça, Farsça kelime ve beyitler ile ayetlerden yapılan iktibaslar anlatımı daha canlı bir niteliğe büründürmüştür. Metinde sade bir dil ve üslûbun yanı sıra, yer yer secîli bir anlatıma da yer verildiğini belirtmek gerekir.
Müellif hattı olmayan Şütür-nâme’nin eldeki tek nüshası, Berlin Devlet Kütüphanesi 282 numarada kayıtlı olup yaklaşık 7 varaktır. Metinde ayet, Arapça ibarelerin ve bazı Türkçe kelimelerin yazımı dışında hareke kullanılmamıştır. Şütür-nâme, Şener Demirel tarafından yayınlanmıştır (2005).
Yazarın biyografisi için bk. "Mahremî, Ahmed". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mahremi-ahmed
Eserden Örnekler
Ve bir dahi bu fırka ki sûretâ sâhib-tâc u hırka geçerler bir birine perde-i esrârını hark idüp deryâ-yı mezemmet ve müsâvî-i ez-pây tâ-be gark gark olmışlardur. Zamân-ı evâ’ilde sûfiyyünden ba΄zısını işidirüz ve ba΄zısını gördük birbirinüŋ sırrını fâş eylemeyüp kitmân-ı esrârı kendülere kâr itmişlerdi. Şöyle ki meydân-ı sırda seyr idüp imtihân içün deve gördüŋ mi diyü su’âl itseler köşegini de görmedüm diyü cevâb virürlerdi. Ve dahi cüvânlığımuz çağında kudret ve kuvvetimüz nihâyetde olduğı ecilden ve nefs-i emmârenüŋ hareketi ziyâde olduğı sebebden ner deve gibi şol kadar erkeklenürdük ki mâyalar bizi görse her biri benüm beseregüm diyü arkamı yapup ohşayup tevâzu΄ temelluk iderlerdi. Biz dahi anlara deve kınnışın iderdük şimdi nâka-ı Sâlih gibi bu kavm-i Sâlih içine düşelden berü za΄îf ü nâtüvân ve ΄âciz ü muztarib-i bî-tâkat olup za΄fımuz bir mertebeye varmışdur ki lök deve gibi künklerinüŋ güciyle yürürüz. Bu zamâne sofileri ΄aceb mürâyi tâ'ifedür ki libâs-ı zâhiri birle kendüleri ârâyiş ü zînet idüp sûretâ tâc u pür-ser ü hırkadur ammâ sîretâ her biri bir ejderdür (Demirel 2005: 66).
Kaynakça
Aynur, Hatice (1993). Mahremî ve Şeh-nâmesi I. Kısım Yavuz Sultan Selim Dönemi: İnceleme-Metin-Sözlük-Dizin. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Demirel, Şener (2005). "16. Yüzyıl Divan Şairlerinden Mahremi Ve Şütür-Nâmesi". Milli Folklor Dergisi Uluslararası Halkbilimi Dergisi (65): 49-66.
İsen, Mustafa (hzl.) (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı. Ankara: AKM Yay.
Kavruk, Hasan (1998). Eski Türk Edebiyatında Mensur Hikâyeler. İstanbul: MEB. Yay.
Köprülü, Mehmed Fuad (1986). Edebiyat Araştırmaları I. İstanbul: Ötüken Yay.
Levend, Agâh Sırrı (1968). "Divan Edebiyatında Hikâye I". TDAY- Belleten. 71-115
Levend, Agâh Sırrı (1985). Türk Edebiyatı Tarihi I- Giriş. Ankara: TTK Yay.
Mazıoğlu, Hasibe (1985). "Divan Edebiyatında Hikâye". Doğumunun Yüzüncü Yılında Ömer Seyfettin. Ankara: AKM Yay.
Meredith-Owens, G.M. (hzl.)(1971). Meşa’irü’ş-Şuarâ or Tezkire of Âşık Çelebi. London.
Ünver, İsmail (1993). “Çeviriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler”. Türkoloji Dergisi XI: 51-90
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | ŞEH-NÂME (MAHREMÎ) | Mahremî, Ahmed | Prof. Dr. Hatice Aynur |
Görüntüle | ||
2 | MECMA'Ü'L-LETÂYİF (MAHREMÎ) | Mahremî, Ahmed | Doç. Dr. Çetin Kaska |
Görüntüle | ||
3 | TARABÜ'L-MECÂLİS (MAHREMÎ) | Mahremî, Ahmed | Prof. Dr. Hatice Aynur |
Görüntüle | ||
4 | DÎVÂNÇE (MAHREMÎ) | Mahremî, Ahmed | Prof. Dr. Hatice Aynur |
Görüntüle | ||
5 | BASÎT-NÂME (MAHREMÎ) | Mahremî, Ahmed | Prof. Dr. Hatice Aynur |
Görüntüle | ||
6 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
7 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
8 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
9 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
10 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
11 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
12 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
13 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
14 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
15 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |