SÛRNÂME (ES'AD)
manzum sûrnâme
Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi (d. 1204/1789 - ö. 1264/1848)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Sultan II. Mahmûd’un kızı Sâliha Sultan (ö. 1259/1843) ile Tophane müşiri Halîl Rıf‘at Paşa’nın (ö. 1272/1856) 15 Muharrem 1250 (24 Mayıs 1834) günü başlayan ve on üç gün süren düğün törenini anlatan üç sûrnâmeden biri. Eser, mesnevi nazım biçiminde, aruzun "fe‘ilâtün fe‘ilâtün fe‘ilün" kalıbıyla kaleme alınmıştır. Toplam 115 beyit olan eserin şairinin kimliği bu yüzyılda yaşamış birden çok Es‘ad olduğu için uzun süre belirsiz kalmıştı. Düğünü anlatan diğer sûrnâmeler ile bu metni birlikte inceleyen Hatice Aynur, şiirin Sahaflar Şeyhizâde Es‘ad tarafından yazıldığını tespit etmiştir. Zira düğün sırasında Takvîm-i Vekâyi nazırlığı ve yazarlığı yapan Es‘ad, Sûrnâmesi’nde (beyit 101-103) düğünü nazım ve nesir olarak Rıf‘at’ın Sûrnâmesi’ne yazdığı takrizde ise nesir olarak yazdığını belirtmektedir. Nesir olarak işaret ettiği yazısı, Takvîm-i Vekâyi’de düğün öncesi ve süresince yer alan detaylı haberlerdir (Aynur 1995, I: 187-198).

Düğünü anlatan yazarı belli olmayan mensur Sûrnâme’de düğün töreninin ikinci Pazar günü el-Hac Mehmed Emîn Raûf Bey (ö. 1276/1860) idaresinde Dolmabahçe Kasrı’nda verilen yemeğin davetlileri arasında ismi “İstanbul payesi olan Vakanüvîs Es‘ad Efendi (49a)” olarak geçen Es‘ad, bizzat şahit olduğu düğün hakkında kısa eserinde kimi dikkate değer bilgiler sunar: Dolmabahçe Meydanı’nda kurulan çadırların hangi meslek grubundan kişilere ait olduğu, isimleri verilmeden rütbelerine göre davetliler, kandiller ve mahyalar; çengiler, canbazlar, zurbazlar ve fişek gösterileri. Metin And’ın tespit ettiğine göre “Ortaoyunu’nun kesin biçimine varıp ilk kez Ortaoyunu adını aldığı kaynak” bu Sûrnâme’dir (And 1982: 202).

Eserin şimdilik tek nüshası bulunmaktadır: (İÜK-TY 3022). Yazmanın 4b yüzünde bulunan kayda göre müderrisîndenden Kevâkibîzâde Mehmed Emîn tarafından 19 Zilkade 1293 / 6 Aralık 1876'da istinsah edilmiştir. Eser üzerine yüksek lisans tezi yapılmış (Aynur 1988) ve eser, iki kez de yayımlanmıştır (Aynur 1995, I: 10-12 ve 44-47; Arslan 2008, 43-44 ve 767-776).

Şairin biyografisi için bk.  “Es‘ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es’ad”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/esad-sahhaflar-seyhizade-esad-efendi  

Eserden Örnekler


Bir gece berden atıp Tobhâne

Bir gece saldan atıp Tersâne


Saçdılar berr ile bahre envâr

Nola dûr olsa cihândan ekdâr


Çıkdı kandîl-i hevâyî feleğe

Bakdırırsa nola ayı feleğe


Nûr-i kandîl-i hevâyîlerden

Oldu bir kat dahi gökler rûşen


Oldu kandîl-i sefâyin fahşân

Kıldı ma‘nâ-yı donanmayı beyân


Tob-ı keştiyle tüfeng-i leşker

Düşmen-i leyle saçıp âteşler


Gâlib-i reng-i siyâh oldu nûr

Karalar semtine kaçdı deycûr


Bindi zevrakçe-i seyre dünyâ

İktibâs eyledi envâr-ı safâ


Şeb-i mehtâb-ı nehâr içre cihân

Gördüler nûr-ı çırâgânı ayân (Aynur 1995, I: 46/76-84).

Kaynakça


And, Metin (1982). Osmanlı Şenliklerinde Sanatlar. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.

Arslan, Mehmet (2008). Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri I: Manzum Sûrnâmeler. İstanbul: Çamlıca Yay.

Aynur, Hatice (1988). Sultan Mahmud’un Kızı Saliha Sultan ile Tophane Müşir Halil Rıfat Paşa’nın Düğün Törenini Anlatan Surnameler. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.

Aynur, Hatice (1989). “Saliha Sultan’ın Düğün Töreni ve Şenlikler”. Tarih ve Toplum, 11 (61): 30-39.

Aynur, Hatice (1995-1997). Saliha Sultan’ın Düğününü Anlatan Surnameler: İnceleme, Tenkitli Metin ve Tıpkıbasım. 2 C. Cambridge, Mass.: Harvard Üniversitesi Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü.

Atıf Bilgileri


Aynur, Hatice. "SÛRNÂME (ES'AD)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/surname-es-ad. [Erişim Tarihi: 19 Ocak 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (ES'AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
2 TÂRİH (ES'AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Doç. Dr. Oktay Karaman
Görüntüle
3 ÜSS-İ ZAFER (ES’AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
4 TEŞRÎFÂT-I KADÎME (ES'AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
5 SEFERNÂME-İ HAYR (ES'AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Araş. Gör. Kübra KACAR ALTIN
Görüntüle
6 MECMÛ’A-İ MÜNŞEÂT 1 (ES’AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
7 BÂĞÇE-İ SAFÂ-ENDÛZ (ES'AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Dr. Öğr. Üyesi RIZA OĞRAŞ
Görüntüle
8 ŞÂHİDÜ'L-MÜVERRİHÎN (ES'AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Dr. Öğr. Üyesi RIZA OĞRAŞ
Görüntüle
9 PEND-NÂME (ES'AD) Es’ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es’ad Efendi Araş. Gör. Kübra KACAR ALTIN
Görüntüle
10 ZÎBÂ-YI TEVÂRÎH (ES'AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Doç. Dr. Oktay Karaman
Görüntüle
11 ÂYÂTÜ'L-HAYR (ES’AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
12 VAHDET-İ VÜCÛD (ES’AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
13 MECMÛ’A-İ MÜSEVVEDÂT (ES’AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
14 SIFATU'T-TEKVÎN (ES’AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
15 AKVÂL-İ RİCÂL-İ SÛFİYYE (ES’AD) Es'ad, Sahhâflar Şeyhi-zâde Es'ad Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
16 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
17 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
18 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
19 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
20 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
21 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
22 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
23 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
24 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
25 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle