Bosna Hersek kökenli divan katibi İntizâmî’nin Sûr-nâme-i Hümâyûn adıyla bilinen mensur eseri. 

Sûrnâme-i Hümâyûn Sultan III. Murad'ın, oğlu Şehzade Mehmed için 1582 yazında İstanbul At Meydanı’nda tertip ettirdiği büyük sünnet törenini konu edinir. Zamanının yüksek sanatlı nesir diliyle yazılmış olan bu eser, üslup ve zarafet açısından Gelibolulu Mustafa Ali’nin nesrini anımsatır. Eser bir kısmı bizzat İntizâmî’nin, bir kısmıysa 16. yüzyılın diğer şairlerinin çok sayıda şiirini içerir. Eserin sanatlı mukaddimesinde şenliğin lojistik düzenlemeleri, İbrahim Paşa Sarayı’nın hazırlanması ve seyirlik yerlerin düzenlenmesi anlatılır. Ardından ise kutlamaların gidişatı bir günlük tarzında kronolojik olarak sıralanır. Her gün bir başlık olarak bir tarih ve haftanın günüyle açıkça belirtilir, ardından bunu âmeden-i cemâ‛at-i sarrâcân-i ṣâḥib şöhret ü ‛unvân gibi Farsça başlıklar aracılığıyla tanıtılan esnaf, müzisyenler, dervişler, hokkabaz, vb. bölüklerin tek tek geçişi takip eder. Alayda İstanbul‘un sadece Müslüman, Musevi ve Hıristiyan esnafı değil, aynı zamanda Mısır’dan gelen bir takım gruplar da bulunmaktadır. Halka açık ziyafetler, akşamları yapılan havai fişek gösterileri ile savaş canlandırmaları ve tutsakların serbest bırakılması gibi diğer seyirlikler de aynı şekilde tasvir edilir. Sûr-nâme’nin bu çok düzenli/stereotipik yapısına rağmen İntizâmî somut anlatımıyla okuyucunun zihninde bu şenliğin rengarenk, capcanlı bir resmini çizmeyi başarmış ve Sûr-nâme de bu yolla Osmanlı eğlence literatürü ürünleri arasına girmiştir. Sûr-nâme-i Hümâyûn büyük ününü en başta meşhur Nakkaş Osman’ın atölyesinde tamamlanıp metniyle birlikte 16. yüzyıl Osmanlı kültür tarihi için değerli bir kaynak teşkil eden Topkapı yazması içindeki 400’den fazla minyatüre borçludur.

1582’de kaleme alınan bu eserin pek çok yazması mevcuttur: Atatürk Kütüphanesi, Ms. TSMK (T) 703; Avusturya Milli Kütüphanesi, Ms. Cod.H.O. 70; Leiden Üniversitesi Kütüphanesi, Ms. Or. 309; Süleymaniye Kütüphanesi, Ms. Hekimoğlu 612; Topkapı Sarayı Kütüphanesi, MS. H. 1344. Bu elyazmalarının dördü yalnızca ufak farklılıklar barındırırken, ilk ve son sayfaları eksik olsa da Topkapı Sarayı Kütüphanesi yazması çok daha geniş kapsamlıdır. Bu yazma çok sayıda şiir içerir ve dil açısından daha zengindir. Her ne kadar içerik ve olayların sırası bakımından diğer yazmalardan ciddi biçimde ayrılmıyorsa da, içinde İntizâmî’nin doğum yerinin (Hersek Foça) anıldığı yegane yazma budur.

Sûrnâme-i Hümâyun, ilk olarak Gisela Procházka-Eisl tarafından 1995 yayımlanmış; ardından 2009’da Mehmet Arslan tarafından Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri serisinde bir kez daha neşredilmiştir.

Yazarın biyografisi için bk. “İntizâmî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/intizami