- Yazar Biyografisi (TEİS)
Nasûh, Matrakçı/Matrakî Nasûh - Madde Yazarı: Dr. Emre Töre
- Eser Yazılış Tarihi:944/1538
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Tarih
- Yayın Tarihi:07/12/2021
SÜLEYMÂN-NÂME / MATLA'-I DÂSTÂN-I SULTÂN SÜLEYMÂN HÂN (NASÛH)
Osmanlı tarihiNasûh, Matrakçı/Matrakî Nasûh (d. ?/? - ö. 16 Ramazan 971/28 Nisan 1564)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Kanûnî Sultan Süleyman (ö. 1566) dönemi tarihî olaylarının anlatıldığı Matrakçı Nasûh tarafından kaleme alınan kitaplar dizisinin genel adı. Müellif Süleymân-nâme’yi Târîh-i Sultan Beyâzıd, Mecmû’-ı Menâzil gibi tarihî eserlerinin devamı niteliğinde yazmıştır. Yazarın Matla’-ı Dâsitân-ı Sultân Süleymân Hân adlı eseri de Süleymân-nâme’nin ilk kitabıdır.
Süleyman-nâme’nin ilk bölümü olma özelliğini taşıyan bu eser, Kanuni’nin 926/1520 yılındaki cülûsundan 944/1537’deki Korfu seferine kadar olan yılları arasındaki olayları içermektedir. Nasûh’un kendi deyişiyle bu yıllar arasındaki olaylar Kanuni’nin “dâsitân-ı evveli” olarak Süleyman-nâme’nin ilk bölümü şeklinde takdim edilmiştir (Toklucu, 2010: XIV). Eser 1537-1538 tarihleri arasında yazılmıştır (Erkan 2005: XXII).
Müellifin Süleymân-nâme’yi oluşturan kitapları Kanûnî Sultan Süleyman dönemi öncesini anlatan tarih eserlerinin bir devamı niteliğindedir. Târîh-i Sultân Bâyezîd ve Sultân Selîm isimli eserde Yavuz Sultan Selim dönemi hâdiselerinin nihayet bulduğu yerde, “Matla‘-i dâsitân-ı Sultân Süleymân Hân ve Gaza-nâme firistâden-i sudûr-ı dîvân, taleb-kerden-i û berây-ı nişesten ber-serîr-i sâhib-kırân” başlığı ile Kanuni devri hâdiseleri anlatılmaya başlanmış; fakat çok fazla ilerlemeden eser nihayete ermiştir. Topkapı Sarayı Kütüphanesi’nde kayıtlı bulunan Süleyman-nâme’nin başlangıcı yukarıdaki başlıkla aynıdır (İnan 2019: 34).
Müellifin Kanûnî Sultan Süleyman dönemini anlattığı diğer eserleriyle konu anlatımı açısından paralellik bulunmaktadır. Nasûh, 1534 yılında Kanunî’nin çıktığı Irâkeyn seferini anlattığı minyatürlü Mecmû‘-ı Menâzil adlı eserindeki malumatı küçük farklar haricinde Süleymân-nâmesi’nin Matla‘-ı Dâsitân-ı Sultân Süleymân Hân’a kaydetmiş durumdadır. İki eserde de hemen hemen aynı olaylar anlatılmaktadır. Ancak aynı dönemi konu alan iki eser arasında üslup açısından farklılıklar bulunmaktadır. Süleyman-nâme serisinde daha mutantan ve musanna bir üslup tercih edilmiştir (İnan 2019: 34).
Eserin tüm başlıkları Farsçadır ve bu başlıklar “haber” kelimesiyle başlamaktadır. Eserde ele alınan konular 108 başlıkta anlatılmıştır.
Davut Erkan Nasûh'un Süleymân-nâme'si üzerine yüksek lisans tez çalışması yapmıştır (2005).
Yazarın biyografisi için bk. “Nasûh, Matrakçı (Matrakî) Nasûh”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nasuh-matrakci-matraki-nasuh
Eserden Örnekler
Haber-i Melikü’l-Ümerâ-yı Şâm Şüden-i Mîr-i Mîrân-ı Anadolı Ayâs Paşa
Düşman-ı bed-fi‘âlün binâ-yı serây-ı ikbâli seylâb-ı hayl-i pertâbla yıkulup huzûr-ı pür-hubûr-ı şehriyâr-ı kâm-kârda zuhûr bulıcak hirmen-i kişver-i şerer-i şerr-i düşmanun def‘ ü ref‘i muhakkak u musaddak olıcak niyâbet-i vilâyet-i Şâm emîrü’l-ümerâi’l-azâm Anadolı Beglerbegisi Ayâs Paşa-yı şîr-ikdâma virildi. Ma‘mûre-i mezkûrenün kurâsında ve bilâdında nevbet-i emâret anun adına uruldı. Kenâr-ı cûy-bâr-ı Fırât’dan Arîş’e varınca ki ser-hadd-i diyâr-ı Mısr’dur ekālîm-i azîm-i Şâmân’da olan ceyş-i zafer-kîşe vü ceng-pîşe ser-henglere muktedâ olup durdı ve serdâr-ı mukaddem ve sipahsâlâr-ı mu‘azzam Ferhâd Paşa’ya misâl-i vâcibü’l-imtisâl vârid olup fermân-ı lâzımü’l-iz‘ân-ı sâhib-kırânî bu minvâl üzerine vârid oldı ki evân-ı bahâr değin ol diyârda bünyâd-ı karârı urup dura muktezâ-yı re’y-i maslahat-ârâyla re‘âyâ-yı ri‘âyet ve himâyâ-yı memleket[i] himâyet emrinde vâkı‘ olan mühimmi göre eyyâm-ı fetret ve hengâm-ı fursatda âteş gibi ser-keşlik itmiş şerâr-vâr baş kaldırmış bed-girdâr her ne diyârda varise seylâb-ı tiğ-i mîğ-tâbla ocağını söyündüre ve tuğyân dağına ağan tâgīlerin durağını dağıdup nâr-ı dimârla bed-gümânların cânlarını pür-dâg idüp hirmen-i fesâd-ı düşman-ı bed-nihâdı göyündirüp gülzâr-ı kişveri ehl-i fesâddan pâk ide (Erkan 2010: 29).
Kaynakça
Erkan, Davut (hzl.)(2005). Matrâkçı Nasûh’un Süleymân-nâmesi (1520-1537). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Erkan, Davud (2011). "Matrakçı Nasûh’un Hayatı ve Eserleri Üzerine Notlar". Osmanlı Araştırmaları-The Journal of Ottoman Studies (37): 181-197.
Toklucu, Ahmet (2010). Matrakçı Nasuh’un Süleymannâmesi ( Beşinci bölüm/Arkeoloji Müzeleri Ktp. nr. 379, vr. 96a-185b) (Değerlendirme ve Transkripsiyon). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
İnan, Göker (2019). Rüstem Paşa Tarihi Olarak Bilinen Târîh-i Âl-i Osmân (Osmanlı Tarihi 699-968/1299-1561). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay.
Yurdaydın, Hüseyin G. (1963). Matrakçı Nasûh. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | BEYÂN-I MENÂZİL-İ SEFER-İ IRAKEYN-İ SULTÂN SÜLEYMÂN HÂN/MECMÛ'-I MENÂZİL (NASÛH) | Nasûh, Matrakçı (Matrakî) Nasûh | Dr. Öğr. Üyesi Fazile Eren Kaya |
Görüntüle | ||
2 | TUHFETÜ’L-GUZÂT (NASÛH) | Nasûh, Matrakçı (Matrakî) Nasûh | Doç. Dr. Dilek Herkmen |
Görüntüle | ||
3 | MECMAU'T-TEVÂRÎH (NASÛH) | Nasûh, Matrakçı (Matrakî) Nasûh | Araş. Gör. Dr. Ümit Eskin |
Görüntüle | ||
4 | TÂRİH-İ SULTÂN BÂYEZİD (MATRAKÇI NASÛH) | Nasûh, Matrakçı (Matrakî) Nasûh | Araş. Gör. Dr. Bilge İlhan Toker |
Görüntüle | ||
5 | TÂRİH-İ SULTÂN BÂYEZİD VE SULTÂN SELÎM HAN (MATRAKÇI NASÛH) | Nasûh, Matrakçı (Matrakî) Nasûh | Dr. Öğr. Üyesi Gül YILMAZ ÇAL |
Görüntüle | ||
6 | SÜLEYMÂN-NÂME/ FETİH-NÂME-İ KARABOĞDAN (MATRAKÇI NASÛH) | Nasûh, Matrakçı (Matrakî) Nasûh | Dr. Emre Töre |
Görüntüle | ||
7 | SÜLEYMÂN-NÂME/TÂRÎH-İ FETH-İ SİKLOŞ ESTERGON VE İSTOLNİBELGRAD (NASÛH) | Nasûh, Matrakçı/Matrakî Nasûh | Dr. Emre Töre |
Görüntüle | ||
8 | TÂRÎH-İ ÂL-İ OSMÂN (MATRAKÇI NASÛH) | Nasûh, Matrakçı (Matrakî) Nasûh | Dr. Göker İnan |
Görüntüle | ||
9 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
10 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
11 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
12 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
13 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
14 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
15 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
16 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
17 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
18 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |