Altınordulu meşhur edîb Seyf-i Sarâyî'nin kaleme aldığı, Toktamış Han'ın komutanlarından Süheyl ve Timur'un kızı Güldürsün'ün hazin aşk hikâyesini anlatan mesnevi.

Eser, Seyf-i Sarâyî tarafından 796/1394 yılında yazılmıştır:

Yeti yüz toksan altı Nevrûz ayı / Hatm itdi munı Seyf-i Sarâyî 

(Seyf-i Sarâyî bu kitabı, yedi yüz doksan altı yılının nevruz ayında hatmetti.)

Süheyl ü Güldürsün mesnevisi, Türk edebiyatı tarihindeki diğer aşk hikâyelerinden farklı olarak dönemin siyasî yapısını ortaya koyması bakımından çok kıymetli bir eserdir. Eserde Timur’un Ürgenç’e saldırısı ve zulümleri dile getirilmiş, devrin zalim yöneticileri ve onların yağmacılık siyasetleri eleştirilmiştir (Zaripova-Çetin 2007: 140). Özellikle, Timur ile Toktamış Han arasındaki güç mücadelesinin trajik ve hüzünlü neticeleri, Toktamış Han'ın komutanlarından Süheyl ile sevgilisi Güldürsün üzerinden aktarılmıştır. Mesnevinin konusu şu şekilde özetlenebilir: Timur, güçlü ordusu ile Toktamış Han'ın himayesindeki Ürgenç şehrine girer. Timur'un şehri istila etmesi çok uzun sürmez ve askerleri her yeri yakıp yıkar. Toktamış Han, Timur'a karşı durmaya çalışsa da savaşta hayatını kaybeder. Toktamış Han'ın vefatıyla en güvendiği komutanı olan Süheyl de düşmana esir düşer. Süheyl, düşman askerlerinin elinde, kendinden geçmiş bir vaziyette zindana götürülürken şahın kızı olan Güldürsün'ün otağının yanından geçirilir. Güldürsün, Süheyl'i ilk kez burada görür ve Süheyl'e âşık olur. Her ne kadar onun zindana atılmasını engellemeye çalışsa da başarılı olamaz. O günden sonra Güldürsün, hep Süheyl'i düşünür. Zindana atılan Süheyl, neredeyse her gün, gül bahçesinde güller toplayan peri kadar güzel bir kızı rüyalarında görmeye başlar ve onun gerçek olamayacağını düşünse de gönlüne aşk ateşi düşer. Güldürsün, Süheyl'i zindandan çıkarmanın planlarını yaparken Süheyl de hiç görmediği bu güzel kızı hayal eder durur. Bir gün Güldürsün, yaptığı yemeklere zehir katarak zindan nöbetçilerine yedirir ve Süheyl'i zindandan kurtarır. Süheyl, rüyalarına giren aşkıyla nihayet buluşur ve muhabbeti daha da artar. Böylece gece vakti zindandan beraber kaçarlar, ancak askerler peşlerine takılır ve onları çöle doğru sürerler. Süheyl ve Güldürsün, çölde izlerini kaybettirir ancak Güldürsün çölün zor şartlarına dayanamaz ve açlıktan kendini kaybeder. Süheyl, Güldürsün'ün yanından ayrılarak ona yiyecek bir şeyler bulmaya gider, döndüğünde Güldürsün'ün öldüğünü görür. Bu acıya dayanamaz, hançerini çeker ve kendisini oracıkta öldürür. İki âşık öldükten sonra büyük bir kum fırtınası çıkar ve bedenleri sonsuza kadar kumların altında saklı kalır.

Süheyl ü Güldürsün mesnevisiyle ilgili çalışmalar, genellikle, Tatar ve Özbek Türkleri tarafından yapılmıştır. Bu hikâyenin hâlâ halk arasında çeşitli varyantlarla yaşadığı da ifade edilmektedir. N. A. Devron (1968), H. Minnegulov (1993), R. İslamov (1998) ve R. Ganiyeva'nın (2002) çalışmaları konuyla ilgili önemli kaynaklardandır.