SUBHATÜ'L-İNÂBE (ÂLÎ/ÇEŞMÎ)
devriye
Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa (d. 948/1541 - ö. 1008/1600)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Gelibolulu Mustafa Âlî'nin Divanları’nın dışında kalan devir konulu risalesi. Tezkirelerde, Âlî'nin eserleri arasında Sübhatü'l-inâbe geçmemekle birlikte H. Nihal Atsız eserden ilk kez bahseder ve iki nüshası olduğunu söyler. Kaynaklarda Âlî'nin bu manzumesinin nerede ve ne zaman yazıldığı belirtilmemektedir ancak manzumenin bir beytinde geçen ibareden şairin bu manzumeyi 50 yaşında yazdığı anlaşılmaktadır: Hamsîne vardı ‘ömrün bahârı / Bülbül hevâda güller görinmez. Âlî 1541 yılında doğduğuna göre Sübhatü'l-inâbe'yi 1591 yılında yazmış olmalıdır. Bu yıllarda Âlî, pek çok görevden azledilmiştir. Bu sebeple Sübhatü'l-inâbe, bir bakıma Âlî'nin bu azillerden ve hayal kırıklıklarından dolayı tasavvufun rahatlatıcı ortamına sığındığı bir eser olarak düşünülebilir. 

Sübhatü'l-inâbe, "müstef'ilâtün müstef'ilâtün" vezninde olup 91 beyitlik bir terkib-benddir. Toplam 7 bend olan manzumenin her bendinde 13 beyit bulunmaktadır. Şair birinci bendde dört menzili (sulb-i peder, rahm-i mâder, dünya, kûy-ı fenâ) ve dünyaya gelişini; ikinci bendde çocukluk ve mektep yıllarını; üçüncü bendde çocukluktan gençliğe geçişini, gençlik devresindeki günahlarını; dördüncü bendde orta yaşlılığını ve yavaş yavaş gerçeği görmeye başladığını; beşinci bendde pişmanlıklarını ve artık sanki kalp gözünün açıldığını; altıncı bendde manevi olarak gözü açıkların kendine yol göstermeleriyle dünyanın geçici olduğunu anladığını; yedinci bendde ise dünyanın vefasızlığını, âlem dolabının tersine döndüğünü, ehil olmayanların görevler aldığını, artık gerçeği gördüğünü ve yaptıklarından pişmanlık duyarak Allah'a halinden şükür ve günahlarından tövbe ettiğini anlatmakta ve 88. beyitte adını ya da mahlasını vererek manzumesini tamamlamaktadır. 

Manzumenin edisyon kritikli metni İ. Hakkı Aksoyak tarafından yayınlanmıştır (2016 : 493-513).

Şairin biyografisi için bkz. "Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa". Türk Edebiyatı isimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-cesmi-gelibolulu-mustafa  

Eserden Örnekler


Yıllarla oldum sahbâya mâ’il

Mutrib sözine cân ile kâ’il


Gözi açıklar bir himmet itdi

Nâ-geh göz açdum feth oldı müşkil


Mey bir bakımda turdukça âteş

Kandur hemânâ sahbâ-yı sâ’il


Ger yıksa yaksa tañ mı vücûdum

Ol nâr-ı sûzân ol seyl-i hâ’il


Kan ile tolmuş her bir sifali

Cem câmı sandum oldukça kan-zil


Saff-ı ni’âlüñ olmış mukîmi

Sâzende kısmı birkaç erâzıl


Bir hartî-sûret fertût imiş def

Geçmezdi fülsi iflâsı kâmil


Kâkül perîşân her çeng-i hadrâ

Bir kahbe-zendür pür-zehr-i kâtil


Mug-beççe sâkî şûh-ı dihende

Pîr-i mugân hod deyyûş-ı gâfil


Bezm-i melâhî cem’-i edânî

Bi’se’l-esâfil bi’se’r-rezâ’il


Bir meclisüñ kim bunlardur ehli

Nekbetden özge andan ne hâsıl


Estagfirullâh ‘ammâ siva’llâ

El’âne tübtü mimmâ neha’llâh (Aksoyak 2016 : 508)

Kaynakça


Aksoyak, İ. Hakkı (2016).  "Gelibolulu Mustafa Âlî'ye Atfedilen ve "Devriye" Özelliği Taşıyan Bir Manzume: Sübhatü'l-inâbe". Söylenmemiş Sözler. Ankara. 493-513.

Atıf Bilgileri


Aksoyak, ismail. "SUBHATÜ'L-İNÂBE (ÂLÎ/ÇEŞMÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/subhatu-l-inabe-ali-cesmi. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 BEDİÜ'R-RUKÛM/ REBÎÜ'L-MERSÛM (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
2 CÂMİÜ'L-BUHÛR DER-MECÂLİS-İ SÛR (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa Doç. Dr. Mehmet ÖZDEMİR
Görüntüle
3 DAKÂİKU'T-TEVHÎD/BEDÂYİ'U'L-METÂLİ' (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
4 DÎVÂNLAR (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
5 GÜL-İ SAD-BERG (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
6 HULÂSATÜ'L-AHVÂL (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
7 MAÂLİMÜ'T-TEVHÎD (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
8 HADÎS-İ ERBAÎN (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
9 MECMAU'L-BAHREYN (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
10 MİHR Ü MÂH (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa Prof. Dr. Ahmet İÇLİ
Görüntüle
11 MİHR Ü VEFÂ (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
12 NİKÂTÜ'L-KÂL FÎ-TAZMÎNİ'L-MAKÂL (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
13 RİYÂZÜ'S-SÂLİKÎN (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
14 SUBHATÜ’L-ABDÂL (ÂLÎ/ ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
15 TUHFETÜ'L- UŞŞÂK/TUHFE-İ UŞŞÂK (ÂLÎ/ÇEŞMÎ) Âlî/Çeşmî, Gelibolulu Mustafa ismail Aksoyak
Görüntüle
16 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
17 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
18 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
19 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
20 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
21 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
22 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
23 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
24 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
25 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle