Mustafa Reşit’in yüksek zümre topluluklarının salon yaşantılarını ele aldığı roman. Yazar, faziletin yok sayıldığı salon hayatında yüksek zümrenin önceliklerini menfi bir bakış açısıyla yansıtır. Zenginlik ile fakirliğin, fazilet ile düşkünlüğün kıyaslandığı eserin şahıs kadrosunu Beyoğlu çevresinde yaşayan yabancılar oluşturur. Yazar, romanın “Kable’ş-şurû’” başlığını taşıyan giriş bölümünde olay örgüsünün kendi müşahede ve kurgusu olmadığını ifade eder. Kontes (F..), bir sohbet esnasında Mustafa Reşit’e on dokuzuncu asır romancıların insanlık hallerini tasvir ederken realiteden uzaklaştıklarını, yüksek zümrenin salon hayatında saf ve faziletli aşkların yaşandığına dair tasavvur ve tasvirlerin hakikat karşısında gülünç olduğunu açıklar. Aşk duygusunun salonların atmosferinde yaşama kudretini kaybettiğini ifade eden kadın, bu mekânlarda kararlaştırılan izdivaçların nadir olarak saf bir aşkla gerçekleştirildiğini, gönül ilişkilerinde genellikle servet meselelerinin ön planda olduğunu bildirip yazara bu hususta yaşanmış bir vakayı nakletmek istediğini söyler. Anlattığı olay bir gün yazıya aktarılacak olursa adının “Son Salon ve Aşk” olmasını ister.

Fransa’da dünyaya gelen Lui, on yaşına kadar yoksul bir hayat sürdükten sonra, yıllar önce babasının iyilik yaptığı bir tacir tarafından himaye edilir.  Paris'te eğitimini tamamlayıp İstanbul’da bir mektepte öğretmen olan Lui’nin Paris hayatındaki tek eğlencesi tiyatrolardır; şehrin çeşitli eğlencelerine yabancı kalarak faziletli bir gençlik geçirip Beyoğlu’ndaki mektebe muallim olarak atandıktan sonra hem merak duygusu hem de çevresinin etkisi ile salon eğlencelerine dahil olmaya başlar. Lui’nin iştirak ettiği ilk salon, maddi ve manevi açıdan on dokuzuncu asrın son salonlarına benzetilir.  Salon sahibesi Madam Terez’in, kırk beşinci doğum günü için tertip ettirdiği toplantıda alkol ve eğlence hakimdir. Cüretkar davranış ve diyaloglar salon topluluğu arasında oldukça doğal karşılanırken fazilet sahibi olmak alaya alınır. Tüm bunlar Lui’yi rahatsız etse de salon sahibi Madam Terez’in kızı Matmazel Selest ile tanışıp genç kıza âşık olur.  Madam Terez’den iltifat gören Lui, Matmazel Selest’in de kendisinden hoşlandığını düşünerek salon sahibesinin teklifini kabul edip salı günleri düzenlenen toplantılara devam eder. 

Yüksek zümrenin bakış açısına göre insanların kıymeti sadece servet ve mevkilerine göre takdir edildiği için salon toplantılarına katılan hiç kimse Lui ile münasebet kurmak istemez; genç muallim tüm vaktini bir köşede Matmazel Selest'i beklemekle geçirir. Şairlik vasfına da sahip olan Lui, kaleme aldığı bir şiirle hem Selest’in güzelliğini övmek hem de kalbini ona açmak ister. Matmazel Selest ise bir şairin dehasına nail olmak için işvelerini artırıp Lui’nin kendisine evlilik teklifinde bulunmasını sağlasa da bu teklifi oldukça soğuk karşılayıp izdivaçları hakkındaki kararın Madam Terez’e sorulması söyler. Madam Terez’in bakış açısı salon zümresinin maddiyata dayanan toplumsal sınıf ayrımını yansıtır; kızının evleneceği kişinin kendi derecesinde veya kendisinden yüksek olması gerektiğini vurgulayan kadın, Lui’nin izdivaç teklifini hakaret sayar. Yaşadığı hayal kırıklığı nedeniyle üç ay salon eğlencelerinden uzaklaşan Lui, Madam Terez’in davetiyle  salona geri döner. Madam, Lui’den özür dileyerek Matmazel Selest’in kendisiyle evliliğe hazır olduğunu, servetinin yarısını Mösyo Lui’ye vermek istediğini söyler. Bir hafta içinde evlenmeleri kararlaştırılan çiftin düğün için hazırlık yaptıkları esnada Lui, dostu Muallim Şarl'dan Matmazel Selest’in  kendini zengin bir kont olarak tanıtan bir otel hizmetçisi tarafından iğfal edildiğini, hamile olduğunu öğrenir. Salon zümresi arasında Lui’yi seven tek kişi Matmazel Selest’in hocası Muallime Şarlot’tur. Matmazel Selest ile evlenmekten vazgeçen Lui, aşk acısı çeken Muallime Şarlot ile evlenir. 

Ma’lûmat Kütüphânesi’nde yer alan eser, 1899 yılında Ma‘lûmat-Tâhir Bey Matbaası’nda basılmış olup, ta‘b ve nâşiri “Malûmat ve Servet gazeteleri sâhib-i imtiyâzı Es-Seyyid Mehmed Tâhir”dir. Altı bölüm, 47 sayfadan oluşan eserin üçüncü sayfasında Mustafa Reşit’in bir fotoğrafı bulunmaktadır. Roman, 2014 yılında Eray Destegül tarafından Latin harflerine aktarmıştır.

Yazarın biyografisi için bk. "Mustafa Reşit". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mustafa-resit