SOMUNCU BABA HAMÎDÜDDÎN-İ AKSARÂYÎ’NİN TÜRKÇE ŞİİRLERİ (SOMUNCU BABA)
şiirler
Somuncu Baba, Hamîdüddîn-i Aksarâyî (d. ?/? - ö. 14-15 Şaban 815/19-20 Kasım 1412)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Somuncu Baba'ya nispet edilen meşhur 2 Türkçe şiir. Bu şiirlerin ona aidiyetini gösteren orijinal yazmaları bulunmamaktadır. Şu an için her iki şiirin Somuncu Baba’ya aidiyetini gösteren herhangi bir yazma ile karşılaşılmasa da Şiirlerine eski yazma kitaplarda rastlanmaktadır.” ifadelerine Vasfi Mahir Kocatürk’ün Tekke Şiiri Antolojisi adlı eserinde rastlanmaktadır (Kocatürk 1968: 84-86). Kocatürk şiirleri hangi eski yazma kitaplarda gördüğü ile ilgili bilgi vermemiştir. Ahmet Necdet de Tekke Şiiri; Dinî ve Tasavvufî Şiirler Antolojisi adlı eserinde bu iki şiiri Somuncu Baba’ya ait olarak göstermiştir (Necdet 1997: 170-172).

“Biz ol uşşâk-ı ser-bâzuz” mısraı ile başlayan şiirin Akşemseddîn’e, Akbıyık Sultan’a yahut Şemseddîn Sivâsî’ye de nispet edildiği söylenmekte; şiirin Akşemseddîn’e aidiyetini gösteren iki mecmûa ile Sivâsî’ye aidiyetini gösteren divân ve Sivâsî’nin bazı yazma eserleri de buna delil olarak sunulmaktadır (Tatcı 2022: 515). Şiirin eski yazmalarda karşılaşılan bu formunda kafiyesi “âr” ile yapılmış tam kafiye olup şiirdeki mahlas da Şemsî’dir.

“Biz ol uşşâk-ı ser-bâzuz” şiirinin Somuncu Baba’ya atfedilen formunda ise mahlas, Hamîd’dir ve mahlasının geçtiği dörtlükteki kafiye ise “âl” ile yapılmıştır. Bu sebeple şiirin Şemsî (Şemseddîn Sivâsî) ve Hamîd (Somuncu Baba) mahlaslı, sırasıyla “âr” ve “âl” ile tam kafiye yapılmış iki ayrı formu olabileceği yorumu da yapılabilir. Ancak şiirin Somuncu Baba’ya atfedilen formunda mahlasın bulunduğu dörtlükte kafiye “âl” ile yapılmış olsa da Sivâsî Divânı’nda bulunan ve “âr” ile yapılmış bazı dörtlükler, Somuncu Baba’ya atfedilen formda da yer almaktadır. Bu durum iki formun birbiri ile karıştırıldığı ve Somuncu Baba’ya mâl edildiği şekliyle yorumlanabileceği gibi, şairin sanat kaygısı gütmeden hem “âr” hem de “âl” ile kafiye yaparak şiirini söylediği şekliyle de yorumlanabilir.

“Senden dolu iki cihân” mısraı ile başlayan şiirin Somuncu Baba’ya yahut başka birine aidiyetini gösteren herhangi bir yazmasıyla karşılaşılmamıştır. Bu şiirdeki mahlas ise Hamîdî’dir. Mahlasın Hamîdî olması da bu şiirin Somuncu Baba’ya değil de “Hamîd” isimli bir şeyhe, lidere vs. nisbet edilen bir şaire ait olabileceği hatta belki de bu şairin Somuncu Baba Hamîdüddîn-i Aksarâyî’nin müridi yahut torunu olabileceği şekliyle de yorumlanabilmektedir.

Şiirin orijinal yazması görülemediği için “Hamîdî” mahlasının hangi mânâda kullandığını bilinemez. Ancak şiirin Somuncu Baba’ya ait olduğunun kabul edilmesi sebebi ile bu iddiaya iki görüş belirtilebilir:

Birincisi, “Hamîd” ile kast edilen, hamd edilmeye, sena edilmeye layık olan Allah ise eğer Somuncu Baba Allah’ın “el-Hamîd” esmasını vurgulamak istemiş, kendisini “el-Hamîd’in kulu” olarak betimlemek için de Hamîdî mahlasını kullanmış olabilir.

İkincisi, Somuncu Baba “Hamîd” ile kendi adını da kast etmiş olabilir. Mutasavvıf-şairlerin kimi zaman edebî kaygı gütmeden şiir yazdıkları için şiirde hece veznine ve kafiyeye uymayı yeterli görüp vezne yahut kafiyeye uydurmak için kelimelerin sonuna (â), (î) gibi sesli harfler getirdikleri de görülmüştür. Somuncu Baba’ya atfedilen “Biz ol uşşâk-ı ser-bâzuz” şiirinde de esasında bu görülmektedir. Şiirde “Hamîd” mahlası “Bırak ey Hamîdâ varı” mısraında olduğu gibi kullanılmıştır.

Şairin biyografisi için bk. "Somuncu Baba". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/somuncu-baba

Eserden Örnekler


BİZ OL UŞŞÂK-I SERBÂZUZ

Biz ol uşşâk-ı serbâzuz,

Akıl, rüşd bize yâr olmaz;

Mey-i aşk ile sermestüz,

Bize hergiz humâr olmaz.


Diriyiz dâim, ölmeyüz,

Çürüyüp toprak olmayuz;

Karanularda kalmayuz,

Bize leyl ü nehâr olmaz.


Bizim illerde ay ü gün,

Sebât üzre durur dâim;

Televvün irişüp ana,

Gehî bedr ü hilâl olmaz.


Bizim gülşendeki güller,

Dururlar taze, solmazlar;

Hazân olup dökülmezler,

Zemistân ü bahâr olmaz.


Şarâb-ı aşkı çün içdük,

Ferâgat milkine göçdük;

Yanup aşkınla tutuşduk,

Bize tahrik-i bâl olmaz. (Bize tahrîk ü târ olmaz.)


İrelden Şems nuruna,

Vücudum zerreden katra;

Ne katra ayn-ı bahr oldu,

Ona ka’r ü kenâr olmaz.


Bırak ey Hamîdâ vârı,

Görem dersen sen ol yârı;

Göricek ol tecellâyı,

Ondan özge kemâl olmaz. (Kuşsan-Gül 2021: 346-347)


SENDEN DOLU İKİ CİHAN

Senden dolu iki cihân

Oldum zuhûrunda nihân

Ger bulmayam seni ayân

Yâ Rabb, n’ola hâlüm benüm


Dilde kanâat olmaya

Zühd ile tâat olmaya

Senden hidâyet olmaya

Yâ Rabb, n’ola hâlüm benüm


Şol gün ki mîzân kurula

Hakk tapusunda durula

Halâyık oda sürüle

Yâ Rabb, n’ola hâlüm benüm


Ağlarum üşde zâr ile

Kaldum dirîğ ağyâr ile

Bilişmedüm sen yâr ile

Yâ Rabb, n’ola hâlüm benüm


Hamîdî’nin gözü yaşı

Doldurur dağ ile taşı

Bilmem n’idem garîb başı

Yâ Rabb, n’ola hâlüm benüm (Kuşsan-Gül 2021: 354-355)

Kaynakça


Boz, Erdoğan (2009). Yusuf Hakîkî Baba Dîvânı. Ankara: Aksaray İl Özel İdaresi İl Kültür Turizm Müdürlüğü Kültür Yayınları.

Kocatürk, Vasfi Mahir (1968). Tekke Şiiri Antolojisi. Ankara: Edebiyat Yayınevi.

Kuşsan, Ahmet ve Mustafa Fırat Gül (2021). Tabakât Eserleri ve Arşiv Belgeleri Işığında Somuncu Baba Şeyh Hamîd-i Velî Hayatı, Eserleri ve Kabri. Aksaray: Aksaray Belediyesi Yayınları.

Necdet, Ahmet (1997). Tekke Şiiri – Dinî ve Tasavvufî Şiirler Antolojisi. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.

Tatcı, Mustafa (2022). Akşemseddîn ve İlâhîleri. İstanbul: H Yayınları.

Atıf Bilgileri


Kuşsan, Ahmet. "SOMUNCU BABA HAMÎDÜDDÎN-İ AKSARÂYÎ’NİN TÜRKÇE ŞİİRLERİ (SOMUNCU BABA)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/somuncu-baba-hamiduddin-i-aksarayi-nin-turkce-siirleri-somuncu-baba. [Erişim Tarihi: 05 Ekim 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ŞERH-İ HADİS-İ ERBÂİN (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba Prof. Dr. Enbiya Yıldırım
Görüntüle
2 ZİKİR RİSÂLESİ/ KELİME-İ TEVHİD ZİKRİ RİSÂLESİ (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba, Hamîdüddîn-i Aksarâyî Diğer Tuğba Nurlu Ertürk
Görüntüle
3 KÂŞİFÜ'L-ESTÂR AN VECHİ'L-ESRÂR (ŞEYH HÂMİD-İ VELÎ) Şeyh Hâmid-i Velî Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
4 SİLÂHU’L-MÜRÎDÎN / EVRÂD-I HAMÎDİYYE (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba Hamîdüddîn-i Aksarâyî Diğer Ahmet Kuşsan
Görüntüle
5 HÜZB-Ü ŞEYH HÂMİD (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba Dr. mahmut ulu
Görüntüle
6 SOMUNCU BABA NUTK-İ ŞERİFİ (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba Dr. mahmut ulu
Görüntüle
7 RİSÂLE FÎ ZİKRİ KELİMETİ LA İLÂHE İLLALLAH (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba, Şeyh Hâmid-i Veli Dr. mahmut ulu
Görüntüle
8 VAHDET-NÂME (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Prof. Dr. Mehmet Sarı
Görüntüle
9 GARÎB-NÂME (ÂŞIK) Âşık Paşa, Âşık Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
10 U’CÛBETÜ'L-GARÂYİB FÎ NAZMİ’L-CEVÂHİRİ’L-ACÂYİB (BAHÂ) Bahâ, Bahâeddîn ibn Abdurrahmân-ı Magalkaravî Prof. Dr. Mustafa Arslan
Görüntüle
11 KISSA-İ İSKENDER (HAMZAVÎ) Hamzavî Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ
Görüntüle
12 BAHRÜ'L-HAKÂYIK (HATÎBOĞLU) Hatîboğlu Prof. Dr. Vahit Türk
Görüntüle
13 GÜLZÂR-I MA’NEVÎ / GÜLZÂR / DÎVÂN-I GÜLZÂR / KİTÂB-I GÜLZÂR (İBRÂHÎM TENNÛRÎ) İbrâhîm Tennûrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
14 GÜLŞEN-İ NİYÂZ (İBRÂHÎM TENNÛRÎ ?) İbrâhîm Tennûrî Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
15 [DÎVÂNÇE] (ÂŞIK) İbrâhîm Tennûrî Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
16 DÂSTÂN-I SÂHİB-KIRÂN (KIRŞEHİRLİ ÎSÂ) ÎSÂ, Kırşehirli Îsâ Dr. Öğr. Üyesi Musa Tılfarlıoğlu
Görüntüle
17 DÂSTÂN-I DUHTER HİKÂYE-İ YAHUDÎ (KIRŞEHİRLİ ÎSÂ) ÎSÂ, Kırşehirli Îsâ Dr. Öğr. Üyesi Musa Tılfarlıoğlu
Görüntüle