SIRÂT-I MÜSTAKÎM (SABÂYÎ)
Pendnâme tercümesi
Sabâyî, Hayreddîn (d. ? - ö. ?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Edirneli Sabâyî Hayreddîn Çelebi’nin mesnevisi. Manzume, Feridüddîn Attâr’ın Pendnâme'sinin Anadolu sahasındaki ilk tercümesidir. Eserin yazılış sebebi, Hadım Alî Paşa’nın (ö. 917/1511) emretmesi ve ismini de Sırât-ı Müstakîm olarak vermesidir. 736 beyitten müteşekkil olan ve aruz vezninin "fâ’ilatün fâ’ilatün fâ’ilün" kalıbı ile kaleme alınan eserde; sırasıyla tevhid, naat, medhiye, sebeb-i telif, münacat bölümlerinden sonra kanaat, şükür, sabrın faydaları, iyi ameller, güzel huylar, akıl, ilim, iman, saadet, bahtiyarlık alametleri, takvanın faziletleri, riyazet, tövbe, zikrin çeşitleri, kanaat, cömertliğin fazileti, misafire ikram, dostluk, sadaka verme, hayır işleme, infakta bulunma, akraba ziyareti, cennetlik kulların nişanları, öfkeyi yenme, susmanın faydaları, dünyadan el çekme, gafletten uyanma, Şeytanlık belirtileri, iki yüzlülük vasıfları, cimrilik alametleri,  nefisle mücadele, hırsın zararları, kötü huylar konularında  nasihatler yer almaktadır. Sabâyî, bu mesnevide güçlü bir şair kimliği ortaya koymuş; zengin muhtevalı Pendnâme'yi akıcı bir dille nazma çekerek kendisinden sonraki tercümeler için de iyi bir örnek oluşturmuştur. Eski Anadolu Türkçesi özellikleri taşıyan eser, bazı arkaik kelimeler ihtiva etmesinin yanı sıra temel tasavvuf terimlerine verilen Türkçe karşılıklar açısından da önemlidir. Sırât-ı Mustakîm'in Türkiye'de üç ve Tunus'ta da bir nüshası vardır.

Mesnevi üzerine Kadir Atlansoy, bölüm başlıkları bulunmayan ve 30 beyit ihtiva etmesi gereken bir varağı eksik olan Bursa nüshasını esas alarak yüksek lisans tezi hazırlamıştır (1987).

Şairin biyografisi için bk. "Sabâyî, Hayreddîn". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sabayi-hayreddin 

Eserden Örnekler


Sebeb-i Te'lîf

Ol hudâvend-i cihân cân-âferîn

Kudretine sad-hezâran âferîn


Emr anun izzet anun hikmet anun

Fâ’il-i muhtâr-durur kudret anun


Eyledi toprağı şâh-ı enbiyâ

Ümmetinün kıldı çoğın evliyâ


Hâce Attâr’un nesîminden seher

Bu Sabâyî’ye sabâ verdi eser


Didi Türkî olsa işbu va’z u pend

Sûd-mend olurdı niçe derd-mend


Kadri âlî ismi resmiyle Alî

Lütf u cûdıyla zamânun efdali


Halk-ı âlem olmağıyçün sûd-mend

Tercüme emr eyledi ol ercümend


Özrümi ayb itmeyüp lütf-ı azîm

Adını virdi Sırât-ı Müstakîm


Gerçi kim adum Sabâyî eyledüm

Nefsümi mest ü hevâyî eyledüm (Atlansoy 1987: 70, 74, 139-140)

Kaynakça


Atlansoy, Kadir (1987). SabâyîSırât-ı Müstakîm (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.

Atlansoy, Kadir (2005). “Pend-i Attar’ın Türkçe İlk Manzum Çevirisi: Sabâyî’nin Sırât-ı Müstakîm Mesnevisi”. İlmî Araştırmalar, (20): 27-41.

Sabâyî. Sırât-ı Mustakîm, Bursa Yazma ve Eski Basma Eserler Kütüphanesi. Genel. Nu. 4404.

Sabâyî. Sırât-ı Mustakîm, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı. Osman Ergin Türkçe Yazmaları. Nu. 605/2.

Sabâyî. Sırât-ı Mustakîm, İstanbul Millet Kütüphanesi. Ali Emiri Manzum. Nu.  853.

Sabâyî. Sırât-ı Mustakîm, Tunus Milli Kütüphanesi. Türkçe Yazmalar. Nu.14336/2.

Atıf Bilgileri


ATLANSOY, Kadir. "SIRÂT-I MÜSTAKÎM (SABÂYÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/sirat-i-mustakim-sabayi. [Erişim Tarihi: 15 Ocak 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ÜVEYS-NÂME / KİTÂB-I ÜVEYSE’L-KARENÎ (SABÂYÎ) Sabâyî, Hayreddîn Dr. Öğr. Üyesi Kadir ATLANSOY
Görüntüle
2 DÎVÂNÇE / DÎVÂN (SABÂYÎ) Sabâyî, Hayreddîn Araş. Gör. Fatih UĞUR
Görüntüle
3 [GAZAVÂT-NÂME] (SABÂYÎ) Sabâyî, Hayreddîn Dr. Öğr. Üyesi Kadir ATLANSOY
Görüntüle
4 MEVLÛD-İ NEBÎ / [MEVLİD] (SABÂYÎ) Sabâyî, Hayreddîn Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
5 KASÎDE-İ ŞÜTÜR Ü HÜCRE (SABÂYÎ) Sabâyî, Hayreddîn Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ
Görüntüle
6 KASÎDE-İ DERYÂ-YI EBRÂR (SABÂYÎ) Sabâyî, Hayreddîn Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ
Görüntüle
7 KASÎDE-İ MİR'ÂT-I SAFÂ (SABÂYÎ) Sabâyî, Hayreddîn Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ
Görüntüle
8 ŞÜTÜR Ü GÜRBE (SABÂYÎ) Sabâyî, Hayreddîn Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ
Görüntüle
9 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
10 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
11 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
12 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
13 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
14 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
15 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
16 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
17 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
18 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle