SİRÂCÜ’L-MÜSLİMÎN
akait kitabı
Ali Şîr Nevâyî (d. 844/1441 - ö. 906/1501)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Ali Şîr Nevâyî tarafından yazılmış manzum bir akait kitabı.

Sirâcü’l-Müslimîn, 905/1499 yılında yazılmıştır. 214 beyitten oluşan eserde İslam dininin iman ve ibadet esasları üzerinde durulmuş, ibadetlerin farz, vacip ve sünnetleri açıklanmıştır. Ali Şîr Nevâyî  pek çok eserinde olduğu gibi bu eserinde de yazma sebebi olarak Türkleri aydınlatmayı amaçladığını “Bir kitapçık yazayım da din ve İslam evini bayındır duruma getireyim dedim. Din ehli için bilinmesi gereken ne varsa hepsini bilinecek duruma getireyim dedim. Din ehlinin gönlüne hoş gelsin ve Müslümanlık konusunda eksiksiz olsun” ifadeleriyle açıklar. Sonra da asıl düşüncesini ve hedef kitlesini şu beyitle belirtme gereği duyar: Beyân kılgay-min andak ruşen ü pâk / Ki idrâk itkey anı hayl-ı etrâk  “Açık ve temiz biçimde açıklayayım ve Türk halkı onu iyice anlasın.”

Yazar, bu eseri yazma konusundaki esin kaynağının çağın büyük mutasavvıflarından Semerkantlı Şeyh Ubeydullah Ahrâr olduğunu belirtir. 214 beyitten ibaret olan Sirâcü’l-Müslimîn’in ilk beş beytinde geleneğe uygun olarak Tanrı’ya övgü ve Hz. Peygamber’e ve ashabına selam ifadeleri yer alır. Kitabın yazılış sebebi bölümünde Hüseyin Baykara’dan, kendinden ve şiirinden söz ettikten sonra eseri yazma amacını ifade eder. Bu bölüm otuz beş beyitten oluşur. Kırk birinci beyitten itibaren konuya girilir ve şeriattaki kuralların açıklanması ve akait kurallarının eda edilmesi başlığı altında beş, imanın kurallarının toplamı başlığı altında üç, iman şartlarının açıklanması başlığı altında sekiz, akait içinde olan Allah’ın sekiz sıfatı başlığı altında sekiz, ondan gelen her şeyi hak bilmek imandandır başlığı altında sekiz, İslam’ın rükünlerinin açıklanması başlığında yedi, abdestin farzları, sünnetleri, müstehapları, abdesti bozan şeyler başlıkları altında yirmi sekiz, gusülle ilgili on dört, teyemmümle ilgili dört, namazla ilgili otuz beş, zekât ile ilgili on dört, oruç ile ilgili yirmi, hac ile ilgili dokuz beyit bulunmaktadır. Son ve kitabın tamam olması üzerine başlığı altında ise on bir beyit yer alır.

Eğitime yeni başlayan çocukların dinin temel kurallarını kolay anlamaları ve belki de ezberlemeleri düşüncesiyle açık ve anlaşılır biçimde manzum olarak yazılmıştır.  Hem bu durumu, hem de eserin adını şair, son kısımda şöyle açıklar: “Bana bu sözleri yazmak nasip oldu... Dokuz yüz beş yılında bu uğurlu oğul, edep ve alçak gönüllülükten nasipli kişi; bir gün mecliste bulunmaktaydı. Onda yetenek olduğu görülmekteydi ve gönül bu nazma düzen verdi. Eğer ona bir yararı olacaksa, bu yazılanların pek çok kişiye ulaşması gerekir. Halk arasında bu kitabın ses getirmesi için günler bunun yazılmasına sebep oldu. Müslümanları aydınlatsın diye adını Sirâcü’l-Müslümîn koydum.”

Eserin Süleymaniye, Topkapı Kütüphanelerinde ve Paris Bibliothèque Nationale’deki külliyatlar içerisinde bulunan nüshaları dışında da nüshaları  vardır.

Yazarın biyografisi için bk. "Alî Şîr Nevâî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-sir-nevai

Eserden Örnekler


mü’men-bihlerniŋ tafsîli burun birmek tanugluk kim hüdâvend ki ni bardur aŋa misl ü ni mânend hüdâyîdür yaratkan bûd u nâbûd ki andın özge yoktur tiŋri mevcûd yana bilmek melâyikni ki hâlık yaratıpdur ibâdetka muvâfık yana bilmek kitâbın hem kemâhî kadîm oldı dagı bârî ilâhî yana hem enbiyâga kılmak ikrâr ki barın ilge irsâl itti cebbâr muhammed kim irür hâtem-risâlet resûl ber-hak oldı kıl şehâdet yana ol kim bolur kâyim kıyâmet ki köprek ilgedür âh u nedâmet yana bilmek durur bî-mekr ü tezvîr ki hakdındur yaman yahşıga takdîr.

(İman şartlarının açıklanması: Öncelikle Tanrı’nın varlığına, eşinin ve benzerinin olmadığına tanıklık vermektir. Var olan her şeyi yaratan Tanrı’dır ve ondan başka tapılacak yoktur. İkinci olarak melekleri ibadet etmeye uygun olarak yaratanın Tanrı olduğunu bilmek gerekir. Yine kitaplarını da hakkıyla bilmeli ve her şeyin yaratıcısı olan Allah’ın başlangıçsızlık sıfatına da iman etmelidir. Cabbar olan Tanrı’nın insanlara göndermiş olduğu bütün elçilere de iman etmek gerek. Elçilerin sonuncusunun Muhammet olduğuna ve bütün resullerin de hak üzere olduğuna tanıklık et. Bir diğeri ise pek çok insana ah ve pişmanlık olan kıyamet gününe imandır. Bir başkası da yalan dolan ve aldatma olmaksızın takdir edilen iyi kötü her şeyin Tanrı’dan olduğuna inanmaktır.)

Kaynakça


Alişer Nevaiy (2011). Tola Eserler Toplami Onınçı cilt. Taşkent: Uzbekistan Matbuat ve Ahbarat Agentligi.

Kononov, A.N., A.L. Kaymov, Ş. Şükürov, vd. (1983). Ali Şer Navoiy Asarları Tilining İzohlı Lugoti. Taşkent: Özbekistan S.S.R. Fen Neşriyatı.

Levend, Agâh Sırrı (1958). "Türkiye Kitaplıklarındaki Nevai Yazmaları". Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 1958: 127-209.

Levend, Agâh Sırrı (1968). Ali Şir Nevaî IV. Cilt Divanlar İle Hamse Dışındaki Eserler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.

Türk, Vahit (2017). Ali Şir Nevâyî Münacâ-Çihil Hadis (Kırk Hadis)-Nazmü’l-Cevahir Kitâb-ı Sırâcü’l-Müslimîn. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay.

Atıf Bilgileri


Türk, Vahit. "SİRÂCÜ’L-MÜSLİMÎN". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/siracu-l-muslimin. [Erişim Tarihi: 17 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 NESÂYİMÜ’L-MAHABBE MİN ŞEMÂYİMİ’L-FÜTÜVVE Ali Şîr Nevâyî Prof. Dr. Vahit Türk
Görüntüle
2 RİSÂLE-İ MÜFREDÂT-I MU’AMMÂ ALÎ ŞÎR NEVÂÎ (ö. 906/1501) Dr. Öğr. Üyesi Fatma ŞENYÜZ
Görüntüle
3 MÎZÂNÜ’L-EVZÂN Ali Şir Nevâyî Prof. Dr. Vahit Türk
Görüntüle
4 MÜNÂCÂT Ali Şir Nevâyî Prof. Dr. Vahit Türk
Görüntüle
5 ÇİHİL HADÎS Ali Şîr Nevâyî Prof. Dr. Vahit Türk
Görüntüle
6 MAHBÛBU’L-KULÛB Ali Şîr Nevâyî Prof. Dr. Vahit Türk
Görüntüle
7 NAZMÜ’L-CEVÂHÎR Ali Şîr Nevâyî Prof. Dr. Vahit Türk
Görüntüle
8 HAMSETÜ’L-MÜTEHAYYİRÎN NEVÂYÎ, Ali Şir Nevâyî Prof. Dr. Ayşehan Deniz Abik
Görüntüle
9 HÂLÂT-I SEYYİD HASAN ERDEŞÎR BİG Ali Şir Nevâyî Prof. Dr. Vahit Türk
Görüntüle
10 HÂLÂT-I PEHLEVÂN MUHAMMED Ali Şîr Nevâyî Prof. Dr. Vahit Türk
Görüntüle
11 TÂRÎH-İ ENBİYÂ VE HÜKEMÂ Ali Şîr Nevâyî Prof. Dr. Vahit Türk
Görüntüle
12 TEVÂRİH-İ MÜLÛK-İ 'ACEM Ali Şîr Nevâyî Prof. Dr. Vahit Türk
Görüntüle
13 VAKFİYYE Ali Şîr Nevâyî Prof. Dr. Vahit Türk
Görüntüle
14 MÜNŞE’ÂT Ali Şîr Nevâyî Prof. Dr. Vahit Türk
Görüntüle
15 KÜLLİYÂT-I DEVÂVÎN / BEDÂYİ'Ü'L-BİDÂYE / NEVÂDİRÜ'N-NİHÂYE, HAZÂYİNÜ’L-ME’ÂNÎ (NEVÂYÎ) Alî Şîr Nevâyî/Nevâî, Fânî Prof. Dr. Günay Kut
Görüntüle
16 DÎVÂN (ŞEYH-ZÂDE ATÂYÎ) Atayî, Şeyh-zâde Atayî Prof. Dr. Kâzım Köktekin
Görüntüle
17 LEYLÂ vü MECNÛN Emîr Şeyhim Süheylî, Nizâmeddin Ahmed Dr. Öğr. Üyesi Selcen Koca
Görüntüle
18 DİVÂN (YÛSUF EMİRÎ) EMÎRÎ, Yusuf Emirî Prof. Dr. Kâzım Köktekin
Görüntüle
19 BENG Ü ÇAĞIR EMÎRÎ, Yûsuf Emîrî (öl. 1433-Herat) Doç. Dr. rabia şenay şişman
Görüntüle
20 DEH-NÂME (EMÎRÎ) Emîrî, Yûsuf Emîrî Prof. Dr. Kâzım Köktekin
Görüntüle
21 DÎVÂN (GEDÂYÎ) Gedâyî Doç. Dr. Filiz Meltem ERDEM UÇAR
Görüntüle
22 YÛSUF U ZÜLEYHÂ (HÂMİDÎ) HÂMİDÎ, Ahmedî, Kutbüddîn Ahmed Câm Jendepil Dr. Öğr. Üyesi Selcen Koca
Görüntüle
23 DÎVÂN-I TÜRKÎ Harezmli Hâfız / Hâfız-ı Harezmî Doç. Dr. Yaşar Şimşek
Görüntüle
24 MAHZENÜ’L-ESRÂR (HAYDAR TİLBE, MÎR HAYDAR) Haydar Tilbe, Mîr Haydar Doç. Dr. Filiz Meltem ERDEM UÇAR
Görüntüle
25 RİSÂLE-İ SULTÂN HÜSEYİN BAYKARA Hüseynî, Sultân Hüseyin Baykara, Hüseyin Baykara bin Mansûr bin Baykara bin Ömer Şeyh bin Timur Prof. Dr. Talip Yıldırım
Görüntüle