SİRÂC-I GAYB (ÂBİD)
tercüme mesnevi
Âbid, Zeynelâbidîn (d. ?/? - ö. 1292 / 1875-76))

ISBN: 978-9944-237-87-1


Asıl adı Zeynelâbidîn olan Âbid tarafından Arapçadan Türkçeye tercüme edilmiş tasavvufi bir mesnevi. Eser, Simavna Kadısı Oğlu Şeyh Bedreddin Mahmud (ö. 823/1420)’un Vâridât adlı Arapça eserinin yine aynı dille Seyyid Muhammed Nûru’l-Arabî (ö. 1888) tarafından yapılmış şerhinin Türkçeye manzum olarak tercümesidir. Aruzun remel bahrinin "fâilâtün fâilâtün fâilün" kalıbıyla yazılan eser, bir dîbâce ve her biri maksad adı verilen 61 bölüm, zeyl ve hâtime bölümlerinden oluşmaktadır. Besmele, Ahvâl-i Âhiret, Merâtib-i Îmân, Vücûd-ı Âlem, Teşekkül-i Cin ü Melâike, Rûh, Haşr-ı Cismânî vü Rûhânî, Kıyâmet, Kelime-i Tevhîd, İnsân-ı Kâmil bu bölümlerden bazılarıdır. Hâtime bölümünde eserin yazılış sebebi olarak Vâridât’ın manzum şârihinin Âbid’den bu eseri tercüme etmesini istediği söylenir. Eserin yazılış tarihini (1276) de içeren Sirâc-ı Gayb ismini de yine Seyyid Muhammed Nûru’l-Arabî vermiştir.

Cihan Okuyucu esere ait iki nüsha tespit ederek eseri tanıtan bir makale yazmıştır (Okuyucu 2017: 559-593). Nüshaların ilki Hırvat Bilimler Akademisi, Doğu El Yazmaları (HAZU) nu. 106, diğeri ise İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi nu. Ty. 562’de kayıtlıdır. Bunlardan başka Milli Kütüphane Türkçe Yazmalar Koleksiyonu nu. 06 Mil Yz A 5288’de üçüncü bir nüsha daha vardır. 120 varak, çift sütun üzerine 17 satır, rik’a hatla ve 3587 beyit olarak yazılan bu nüsha, zahriyesindeki Latin harfleriyle yazılan bilgiye göre Âbid’in elinden çıkmıştır. Seyyid Muhammed Nûru’l-Arabî tarafından yazılan Arapça manzum Vâridât şerhi, bu nüshada der-kenardır. Nüshanın baş tarafında ilki adı geçen şarih, diğeri de Rumeli Ordu-yı Hümâyûnu Rûznamçecisi Hüsni Bey tarafından yazılmış iki adet manzum takriz yer almaktadır. İlk takrizin son mısraı eserin adında da olduğu gibi yazılış tarihini vermektedir. "Sahîh oldı nazmun yâ Hû Âbid (1276)".

Şairin biyografisi için bk.“Âbid, Zeynelâbidîn”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/abid-zeynelabidin 

Eserden Örnekler


Hatime Beyân-ı Nâm-ı Kitâb ü Târîh ü Sebeb-i Tercüme

[...]

Hazret-i şârih idüp bu bendesine kim hitâb

Tercüme olsa güzel olurdı hakk-ı tâlibân


İşte bu nutkun kerâmâtı idüp bizde zuhûr

Yohsa âcizdür anı nazm itmege nutk u lisân


Mîr Hüsni rehber olmışdı bana hem de refîk

Eyledük anun ile tezkîr-i ders biz niçe ân


Avn-i Hakla çünki nazmen tercümem buldı hitâm

Bir teveccüh eyledüm şârihe ol demde hemân


Didi sırrumdan bana olsun Sirâc-ı Gayb ana

Nâm (ü) hem târîh-i tâmdur kıl hesâb olsun ayân (Âbid [yz.]: 119b-120a).

Kaynakça


Âbid. Tercüme-i Şerh-i Vâridât. Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, Nu: 06 Mil Yz A 5288. vr. 1b-120a.

Okuyucu, Cihan (2017). “Âbid ve Manzum Varidat Tercümesi”. Mertol Tulum Kitabı. (ed. A. Kartal, M. M. Tulum). İstanbul: Sivrihisar Belediyesi Kültür Yayınları. 559-593.

Atıf Bilgileri


Tozlu, Musa. "SİRÂC-I GAYB (ÂBİD)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/sirac-i-gayb-abid. [Erişim Tarihi: 05 Temmuz 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂNÇE (ÂBİD) Âbid, Zeynelâbidîn Dr. Öğr. Üyesi ABUZER KALYON
Görüntüle
2 KİSÂ-NÂME (ÂBİD) Âbid, Zeynelâbidîn Prof. Dr. Ozlem Ercan
Görüntüle
3 TERCÜME VE ŞERH-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ÂBİDİN PAŞA) Âbidin Paşa Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Doç. Dr. Hamza KOÇ
Görüntüle
4 DÎVÂN (ÂCİZ) Âciz, Mehemmed Helife ismail Aksoyak
Görüntüle
5 FARSÇA DÎVÂN (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) Avnî, Yenişehirli Prof. Dr. mehmet atalay
Görüntüle
6 DÎVÂN (CEVDET) Cevdet, Recâîzâde Ahmed Prof. Dr. Mehmet Sarı
Görüntüle
7 DÎVÂN (FERÎDE HANIM) Ferîde Hanım, Bahâr-zâde Prof. Dr. Eyüp Akman
Görüntüle
8 DÜRRETÜ’L-BEYZÂ FÎ-ŞEREFİ MEVLİDİ’L-MUSTAFÂ (GAZZÎZÂDE ABDÜLLATÎF) Gazzîzâde Şeyh Abdüllatîf Efendi Dr. Bilal Güzel
Görüntüle
9 KIRIM ZAFERNÂMESİ / HAYRÂBÂD (HAYRÎ) Hayrî, Mehmed Hayrî Efendi, Türk Hayrî ismail Aksoyak
Görüntüle
10 DÎVÂN (HULÛSÎ) Hulûsî, Ömer Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Şamil BAŞ
Görüntüle
11 DÎVÂN (HULÛSÎ/MENFÎ/YESÂRÎ) Hulûsî/Menfî/Yesârî, Hüseyin Hulûsî Efendi Doç. Dr. Özgür KIYÇAK
Görüntüle
12 İNTİBÂHU'T-TÂLİBÎN (MEHMED RÜŞDÎ) Mehmed Rüşdî, Ketenci-Zâde Araş. Gör. Aslıhan SÜMBÜLLÜ
Görüntüle