ŞİİRLER (RESMÎ)
dinî-ahlaki eser
Resmî, Açıkbaş Mahmud Efendi (d. 1010/1601 - ö. 1077/1666)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Açıkbaş Mahmûd Efendi’nin (d. 1010/1061-ö. 1077/1666) “Resmî” ve Âcizî” mahlaslarıyla bazı şiirler yazdığı çeşitli kaynaklarda geçmektedir (Öcalan 2008: 109-117); ancak ona ait ve şiirlerinin bir arada olduğu müstakil bir eserin şu ana kadar nüshası bulunamamıştır. İsmail Beliğ, Bursa vefeyâtnâmesi olan Güldeste adlı eserinde onun şiirlerine yer vermiş, bir mecmuası olduğundan bahsetmiş ve Âcizî mahlasını da kullandığını belirtmiştir (İsmail Beliğ 1302: 156). Ali Emirî, Âmid şâirleri ile ilgili yazmış olduğu tezkiresinde aynı şekilde “Resmî” mahlaslı Açıkbaş Mahmûd Efendi’nin kimi şiirlerine yer vermiştir. Ali Emirî onun hem gazel hem de tarih düşürme konusunda üstad olduğunu ifade etmiştir (Ali Emirî 1328: 383). Mehmed Tâhir de onun Türkçe, Arapça ve Farsça üç dilde şiirler yazdığını ve “Mecmû’a-ı Eş’âr’ adlı bir eserinin olduğunu yazmış, ayrıca özellikle Farsça şiirlerinden birkaç beyti eserine almıştır (Bursalı 1333: I, 14). Mehmed Şemseddin Efendi de Resmî’nin şiirlerine yer vermiş ve onun bazen de Âcizî mahlası kullandığına işaret etmiştir (Ulusoy 2021: 520).

Resmî’nin şiirlerinin bir kısmı kendinden önceki şairlere nazire olduğu gibi bir kısmı kendi muasırlarına naziredir. Bu meyanda Murâdî mahlasıyla şiir yazan Sultan III. Murâd başta olmak üzere birçok şaire nazire yazmıştır. Resmî’den sonra da kimi şairlerce onun şiirlerine nazireler yazılmıştır. Emirî mahlasıyla şiir yazan Ali Emirî onun şiirlerine en çok nazire yazan şairdir (Ali Emirî 1328: 383). Mahmud Efendi tarih düşürme konusunda da mahir bir kimsedir. Özellikle irticalen söylediği tarihler bu anlamda meşhurdur (İsmail Beliğ 1302/1884: 158). Şiirlerini Türkçe, Arapça ve Farsça yazan Açıkbaş Mahmûd Efendi Nakşibendî olmasına rağmen, Melâmî neşvede de şiirler yazmıştır ve şiirlerinde bu unsur açıkça görülür. Açıkbaş Mahmûd Efendi’nin eldeki şiirleri incelendiğinde dinî ve tasavvufi konuları edebî bir dille işlediği görülür. Şiirinin dil özellikleri yazıldığı XVII. yüzyılı yansıtmaktadır. Mahmûd Efendi’nin şiirlerinde Arapça ve Farsça sözcük ve tamlamalardan; teşbih, telmih gibi edebî sanatlardan yararlandığı görülür. Şairin, Divan edebiyatında yaygın kullanılan mazmunlara ve sözcük kalıplarına hâkim olduğu anlaşılmaktadır. Açıkbaş Mahmud Efendi’nin Divânçe’sinden bahsedilmekte ise de şimdiye kadar onun adına böyle bir esere rastlanılmamıştır. Ancak şiirleri Resmî ve Âcizî mahlaslarıyla çeşitli kaynaklarda yer almıştır.

Resmî'nin biyografisi için bk. “Resmî, Açıkbaş Mahmûd Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/resmi-acikbas-mahmud-efendi

Eserden Örnekler


Bu âlem-i fânîde ne mîrem ne vezirem
Üftâde-i vâdî-i fenâ merd-i hakîrem

El minnetü lillâh ki olup cân ile bende
Meydân-ı mahabbetde nazar-gerde-i pîrem

Olsam n'ola Yakûb sıfat hecr ile giryân
Yusûf gibi zindân-ı melâmetde esirem

Bârîye şükr mâlik-i gencîne-i râzem
Yok sîm ü zerim gerçi bu dünyâda fakîrem

Geh pâdişeh-i pür hışm-ı âlem-i ışkem
Geh tekye-i tevfikde bir merd-i hakîrem

Resmî gibi sihr-âver-i muciz kelimâtım
Geh Hızır geh İlyas gehi sun’-ı Kadîrem (İsmail Beliğ 1302: 157)


Yedi zencîr cünûnum yedi iklîme değer
Yedi nahçîr fünûnum yedi iklîme değer

Yedi dildür yedi sünbül yedi iklîme değer
Yedi güldür yedi bülbül yedi iklimde değer

Yedi âşık yedi ma’şûk yedi iklime değer
Yedi Azrâ yedi Vâmık yedi iklime deger

Yedi Resmî yedilerdür yedi iklime değer
Yedi mahfî yedilerdür yedi iklime değer (Atlansoy 1998: 301)


Ey şems-i sabâ âh-ı seherden hazer eyle
Lütf ile bize feyz-i nazardan haber eyle

Men âşık-ı ma’şûk-ı dimâğem bana ey dost
Lütf eyle kerem eyle hemîşe nazar eyle

Yakdın beni ey âh-ı ciğer-sûz kül itdin ;
Ol şûh-ı vefâ düşmana da bir eser eyle

Etdin dil-i şeydâyı tegâfüle mükedder
 Bak âyîne-i tab’ıma def’-i keder eyle

Güm-geşte-i nâ-yâbına ey dil irişürsen
Feryâd-ı şeben-gâh ü figân-ı seher eyle

Zevk-i ebedî ister isen bezm-i fenâda
 Ervâh-ı sıfat-kayd-ı suverden güzer eyle

Fevrî varayım dirsen eger arş-ı kabûle
Resmî gibi sen dahı vatan der sefer eyle (İsmail Beliğ 1302: 156-157)

Kaynakça


Ali Emîrî (1328). Tezkire-i Şuarâ-i Âmid. Dersaadet: Matbaa-i Âmidi.

Ali Emîrî. Esâmi-i Şuarâ-i Âmid. Fatih Millet Kütüphanesi. Ali Emîrî Efendi. Tarih. no. 781/1. vr. 20b.

Atlansoy, Kadir (1998). Bursa Şairleri. Bursa: Asa Kitabevi.

Bursalı Mehmed Tarih (1333/1915). Osmanlı Müellifleri I. İstanbul: Matbaa-i Âmire.

Edirneli Sehî (1325). Tezkire-i Sehî. Dersaadet. Matbaa-i Âmidî.

İsmail Beliğ (1302/1884). Güldeste-i Riyâz-ı İrfân ve Vefeyât-ı Dânişverân-ı Nâdiredân (Tıpkıbasım). Bursa: Hüdavendigâr Vilayeti Matbaası.

Öcalan, Hasan Basri (2012). Melâmet Zindanında Bir Nakşî Açıkbaş Mahmûd Efendi. Bursa: Gaye Kitabevi.

Ulusoy, Mehmed Şemseddin (2021). Bursa Dergâhları Yâdigâr-ı Şemsî. (hzl. M. Kara ve K. Atlansoy). Bursa: Osmangazi Belediyesi.

Atıf Bilgileri


ÖCALAN, Hasan Basri. "ŞİİRLER (RESMÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/siirler-resmi. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 RİSÂLE-İ NÛRBAHŞİYYE (RESMÎ) Resmî, Açıkbaş Mahmud Efendi Prof. Dr. Hasan Basri ÖCALAN
Görüntüle
2 ŞERH-İ EVRADÜ’L-FETHİYYE (RESMÎ) Resmî, Açıkbaş Mahmud Efendi Diğer Bilge Tüzel
Görüntüle
3 KİTÂB-I GÜZÎDE FÎ-İLMİ'T-TECVÎD (RESMÎ) Resmî, Açıkbaş Mahmud Efendi Prof. Dr. Hasan Basri ÖCALAN
Görüntüle
4 TEZKİRE-İ ŞU'ARÂ (SÂLİH AYNÎ MEHMED EFENDİ)  Aynî, Sâlih Aynî Mehmed Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
5 DÎVÂN (EŞREF-İ SÂNÎ) Eşref-i Sânî, Şeyh Seyyid Öğretmen Kevser Kıroğlu
Görüntüle
6 TECELLİYÂT (FENÂYÎ, CENNET MEHMED EFENDİ) Fenâyî, Cennet Mehmed Efendi Prof. Dr. ABDULLAH AYDIN
Görüntüle
7 ÂDÂB-I HURDE-İ TARîKÂT (HİMMET/ABDÎ, BOLULU ŞEYH HİMMET EFENDİ) Himmet/Abdî, Bolulu Şeyh Himmet Efendi Araş. Gör. Emrah Baş
Görüntüle
8 VAHDETNÂME (LÂMEKÂNÎ) Lâmekânî, Hüseyin Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle
9 MECMÛA-İ ŞEYH MISRÎ EFENDİ (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed Akın ZENGİN
Görüntüle
10 RİSÂLE-İ VAHDET-İ VÜCÛD (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
11 RİSÂLE-İ EŞRÂTU’S-S‘AT (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
12 RİSALE-İ TEVHÎD (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/ Mehmed Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
13 ED-DEVRETÜ’L-ARŞİYYE (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle