Eserden Örnekler

Fuzûlî merhûm buyurur: Muharrikân-ı silsile-i hikâyet ve mü’essisân-ı mebânî-i rivâyetten menkûl u mervîdir ki rûh nâmında bir pâk-nijâd ki âlem-i ceberûtta doğmuş ve fezâ-yı lâhûtu mekân edinmiş idi, yevmen mine’l-eyyâm seyr ü sefer ârzûsuyla âlem-i nâsûta kadem-nihâde oldukda, beden ismiyle müsemmâ bir diyâr gördü ki heft kişver onun endâm-ı seb‘asından ibâret ve ol iklîmin şehriyârlığı muhâlefette bedî‘u’l-iştirâk ve muvâfakatta adîmü’l-infikâk dört birâdere mahsûs olup bunlardan birinin ismi hûn, diğerinin safrâ, üçüncüsünün balgam, dördüncüsünün sevdâ idi. Bunlar fî-mâ-beynehüm teveddüd ü mahabbetde erkân ünvânıyla mezkûr ve yek-diğere tenâkusta ezdâd denmekle meşhûr olarak muhâletaları vücûda sebeb ve bu cihetten ahlât nâmıyla dahi mülakkab olmuşlar idi. Ve bu dört melikin ihtimâmıyla kişver-i tende telh ve turş ve şîrîn ve şûr, çâr cûy-ı revân, enhâ-yı mülk-i mezkûru ma’mûr u âbâdân etmiş ve enhâr-ı erba’a-i mezkûrenin hâsiyyeti olan yübûset ve rutûbet ve harâret ve bürûdet-nâm tabâyi’-i erba‘a mizâc nâmında bir duhterin zîr-i idâre vü tasarrufunda bulunmuş idi (Çiçekler ve Kaçar, 2018: 103).

Rûh gördü ki şehr-i dil vîrân ve leşker-i havâs perîşân olmuş, sevdâ âteş-efrûhte ve ciger dimâğ-sûhte olup hûn âb-ı dîde ile karışmış safrâ zerd ve balgam serd ve kavâyimin kıyâmı bozulmuş ve tabâyi‘in nizâmı dağılmış ve za‘f kuvvette sâhib-nisâb sıhhat ez-her-cihet halel-yâb olmuş. Rûh bu keyfiyetten muztarib ü müte’ellim olup aşka hitâb ile “ey hânumânımı vîrân ve beni ser-geşte-i devrân eden aşk-ı nâ-mihribân. Meğerki senin da‘vâların mahz-ı kizb ü hilâf ve aşk-ı ma‘şûkluk evsâfında îrâd ettiğin sözlerin cümlesi lâf ü güzâf imiş. Bu nasıl hiledir ki benim hakkımda şâyân gördün ve ne gûne desîsedir ki güftügû-yı mücerredle beni vâlih ü hayrân ettin. Fi’l-asl mülk-i ma‘mûrumda sâhib-fermân bir şehriyâr-ı vâlâ-şân iken hilâf-ı inhâlarla beni iğfal edip bir müddet mülk-i ma‘şûkîde ve biraz vakit diyâr-ı âşıkîde tek ü pû ile bî-mecâl eyledikden başka menâhic-i ma‘şûkîde mübtelâ-yı evzâ‘-ı dil-firîb ve menâzil-i âşıkîde bî-kes ü garîb ederek bilâ-fâ’ide me’yûs u nâ-ümîd vatanıma i‘âde eyledin. Görüyorsun ki dârü’l-mülküm ne hâle girmiş ve tahtgâh-ı saltanatım ne sûrette vîrân-zâra dönmüş” diye izhâr-ı tazaccur ü melâl eyledikte aşk rûhun adem-i dirâyetten nâşî ser-zede olan mugâlatasına ta‘accüp edip “ey rûh bilmem ki senin şikâyetin kimdendir. Hâlbuki bu hey’et ü âfet sana yine sendendir. Hâzin-i idrâka vedî‘a ettiğin âyine-i safâya bir kere nazar et ki ne görürsün ve ne makûle şekl ü şemâyil müşâhede edersin” dedi (Çiçekler ve M. Kaçar 2018: 123).