SEYR Ü SÜLÛK (SEYYİD SEYFÎ)
seyr ü sülûke dair eser
Seyyid Seyfî/Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi (d. ?- ö. H.1010/ M.1601)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Müellifin seyr ü sülûku esnasında ene'l-hak mertebesine ulaştığını kalbine doğan ilhamlarla söylediği devriyye türünde altmış beş beyitlik şiiri.

Manzumede ilâhî aşk, Ehl-i beyt muhabbeti ve On iki İmam'a bağlılık önemli bir yer tutar. Vahdet-i vücûd düşüncesini coşkun bir dille ifade eden Seyyid Nizamoğlu’nun eserlerinde Hurûfîliğin tesiri de görülmektedir. Ancak Hurûfîliği hiçbir zaman Nesîmî gibi temel doktrin haline getirmemiştir. Nizamoğlu'nun söz konusu şiirlerinde haksızlık, adam kayırma, rüşvet ve ilmiye sınıfındaki bozulma gibi sosyal yaralara temas edip bunları eleştirmesi önemli bir özelliktir. Kendisi hayatı boyunca ilimle uğraşmış olup dünya düşkünlüklerine, muhterislere, iki yüzlü sofilere göndermeler yaparak dünyevî hayata tamah etmemek noktasında didaktik söylemlerde bulunmuştur. Bu bağlamda  ifade unsurları birçok tekke şairlerine nazaran daha geniştir (Tosun 2009: 73-74). 

Seyyid Nizamoğlu, "Seyr-i Süluk"u  divan edebiyatı nazım türü (münacat, na't, ilahi, gazel) ve nazım birimi beyitle tam, yarım ve zengin kafiye kullanmıştır. Yunus Emre'nin yol ve yöntemlerine çok yakın bir şair olarak şiirlerini akıcı bir Türkçe ile yazmıştır (Gölpınarlı 1968: 406-407). Şiirlerinde sanattan ziyade irşad kaygısı gütmesi sebebiyle de sade bir dil ve sanattan uzak bir üslup tercih ettiği görülmektedir. Bu nedenle tasavvuf terimlerine yer vererek bu terimleri dahi açıklamayı tercih etmiştir. Beyitlerinde Seyfî, Seyfullah, Seyyid Nizâmoğlu, Nizâmoğlu mahlaslarını kullanmıştır. Şiirlerinde hem hece vezni, hem aruz vezni kullanılmış, bazen aruzla heceyi karıştırıp mühmel manzumeler yazmış; fakat aruz veznine daha çok müracaat etmiştir. Aruzun da daha çok "Failatün/Failatün /Failatün /Failün", "Failatün/ Failatün/Failün gibi kalıplarıyla beyitlerini kaleme almıştır. Söz oyunlarına baş vurmadan samimi düşüncelerini şekillendirmiş ve ritm ve mükemmeliyete de önem vermemiştir. Halkı bilinçlendirme yolunda, Ahmet Yesevi ve Yunus Emre tarzıyla Türkçe olarak halka seslenmeyi amaçlamıştır (Kocatürk 1970: 400). Mehmet Yaman tarafından yeni harflerle yayımlanan külliyatta (İstanbul 1976), Seyr-i Sülûk'la birlikte yer alan diğer manzum eserler şöyledir: "Mi‘râcü’l-mü’minîn, Câmiu’l-maârif, Şeref-i Siyâdet, Ma‘denü’l-maârif, Esrârü’l-ârifîn, Divan ve Seyr-i Sülûk." (Tosun 1997: 160-162).

Şairin biyografisi için bk. "Seyyid Seyfî/Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/seyyid-seyfi-seyyid-nizamoglu-seyh.

Eserden Örnekler


Benim mâlik, benimdir mülk, benim Hâlik, benim Râzık

Benim ma'şuk, benim âşık, benim her cân ile canân (Tosun 1997:162). 

...

Işkuna yar it bana ya Rab dahi yar istemem

Gönlümün şehrinde andan gayrı dildar istemem


Bülbül-i bağ-ı cemalündür ezelden dil senün

Ben anun nalanıyam bir dahi gülzar istemem


Bağladum bel rah-ı ışkunda ölürsem dönmezem

Rahib-i dehr-i bekayın gayrı zünnar istememe


Alem-i kalbümde senden gayrı bir yar olmasun

Dür iden dostdan beni gönlümde ağyar istemem


İsteğüm budur senden hiç bende benlik kalmasın

Var olam varlıkdan özge seyr-i didar istemem


Işk bazarına virdüm canumu ışk olmağa

Ben bu bazar ehliyem bir gayrı bazar istemem


Hankah-ı “küntü kenz”in Seyfi bir hayranıdur

Tekke-i dar-ı fenadan derviş-i esrar istemem (Seyfî 94b-96b).

Kaynakça


Seyyid Seyfî / Seyyid Nizamoğlu (Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi) (16. yy). Manzûme-i Mürşid. Manisa Yazma Eserler Kütüphanesi. MHK 05836/07, vr. 94b-96b.

Bursalı Mehmed Tahir (2003). Osmanlı Müellifleri I-II-III. (Haz. Mustafa Tatçı.) Ankara: Bizim Büro Yay.

Çakır, Emine; Erdem Can Öztürk (2020). "Seyyid Seyfî/Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/seyyid-seyfi-seyyid-nizamoglu-seyh.

Gölpınarlı, Abdülbâki (1968). “Seyyid Seyfullah (Nizamoğlu)”. Türk Dili Dergisi,  C. XIX. S. 207. 405-413.

Kocatürk, Vasfi Mahir (1970).“Seyyid Seyfullah (Nizamoğlu)”. Büyük Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Edebiyat Yay. 399-400. 

Özdemir, Canan (1996 ). Seyyid Nizamoğlu Divanı. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yay. 

Tosun, Necdet (2009). "Seyyid Nizamoğlu", İslam Ansiklopedisi. C.37. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 73-74.

Tosun, Necdet (1997). “Seyyid Nizâmoğlu Seyfullah: Hayatı ve Eserleri”. İLAM Araştırma Dergisi. İstanbul: Aziz Mahmud Hüdayi Vakfı İlmi Araştırmalar Merkezi Yay.  II/1, 153-164.


Atıf Bilgileri


ÇERİKAN, FİDAN. "SEYR Ü SÜLÛK (SEYYİD SEYFÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/seyr-u-suluk-seyyid-seyfi-tees-1778. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ESRÂRÜ'L-'ÂRİFÎN (SEYYİD SEYFÎ) Seyyid Seyfî/Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
2 RİSÂLE-İ TÂC (SEYYİD SEYFÎ) Seyyid Seyfî / Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
3 CÂMİ‘Ü’L-MA‘ÂRİF (SEYYİD SEYFÎ) Seyyid Seyfî / Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
4 ŞEREF-İ SİYÂDET (SEYYİD SEYFÎ) Seyyid Seyfî / Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
5 MA'DENÜ'L-MA'ÂRİF (SEYYİD SEYFÎ) Seyyid Seyfî / Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
6 MİFTÂH-I VAHDET-İ VÜCÛD (SEYYİD SEYFULLAH/SEYYİD NİZAMOĞLU) Seyyid Seyfî / Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
7 DÎVÂN (SEYYİD SEYFÎ) Seyyid Seyfî / Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
8 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
9 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
10 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
11 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
12 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
13 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
14 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
15 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
16 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
17 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle