SEVÂNİHÜ'T-TEFE'ÜL VE LEVÂNİHÜ'T-TEVEFFÜL (KEFEVÎ HÜSEYİN)
kitap falı hikâyeleri
Kefevî, Hüseyin (d. ?/? - ö. 1010/1601)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Kefeli Hüseyin'in Arabistan, İran ve Osmanlı coğrafyasında anlatılan kitap falı hikâyelerini topladığı eseri. Sevânih, Râz-nâme gibi fal hikâyelerini içeren bir eserdir. Müellif, Osmanlı toplumunda yaygın bir şekilde görülen, bir kitaba bakarak tefe'ül etme konusunda çeşitli meclislerde Mushaf-ı Şerif, Mesnevi-i Manevî, Hâfız-ı Şîrâzî Divanı ve Abdurrahman-ı Câmî Divan’ı ile bazı mev`iza kitaplarında çıkan ve duruma uygun düşen ifade ve hikâyeleri toplayarak bu Türkçe eserini kaleme almıştır.

Kitapta zikredilen olaylar tarihî, içtimaî, siyasî, ilmî, edebî, biyografik ve otobiyografik nitelikte olduğu için eser aynı zamanda bir tarih özeti ve o devrin aynası durumundadır. Müellif, eserin ön sözünde özellikle Kırım hanlarına övgülerde bulunur ve eserini 985/1577 yılında Kefe’ye gittiği sırada arkadaşlarının teşvikiyle yazdığını anlatır. Bu nüshada 139 hikâye mevcuttur. Bu hikâyelerin bir kısmı daha sonra Râz-nâme’ye de alınmıştır. Kefevî 985/1577 yılında 40 akçeli bir medreseye tayinini istemiş, bu isteği gerçekleşmeyince bir müddet sıkıntı çekmiş ve memleketine dönmek zorunda kalmıştır. Bu sırada tamamladığı Sevânihü't-Tefe'ül adlı eserini Bahçesaray'da ziyaret ettiği Kırım Hanı II. Gazi Giray'a ithaf eder. Onun Gazi Giray'la yakınlığının devamlı olduğu, 1003/1594’te Tuna boylarındaki seferlere ve Yanık Kalesi fethine katılan hanın bu seferleri anlattığı bir mektubu Kefevî'ye göndermesinden anlaşılmaktadır.

Sevânih adıyla kayıtlı iki nüshadan biri Süleymaniye Kütüphanesi’nde diğeri İzmir Millî Kütüphanesi’nde bulunmaktadır. Bursalı Mehmet Tahir, Aşir Efendi Kütüphanesi’nde de eserin bir nüshası olduğunu söylüyorsa da bu nüsha bulunamamıştır.

Kefeli Hüseyin'in Râz-name'si ile onun başka bir eser sayılabilecek prototipi Sevânihü’t-Tefeül ve Levâyihü’t-Teveffül hakkında bir makale çalışması vardır (Aksoyak 2010).

Yazarın biyografisi için bk. "Kefevî, Hüseyin". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kefevi-huseyin 

Eserden Örnekler


[...] Muhassal her kimesne ki anun tafsîl-i ahvâlin bilmek kasd idüp tekayyud u tefakkud eylese inşâallahu teâlâ bendeyi bu müddeâda kâzib bulmazdur. Velakin cumhûr-ı enâm ve âmme-i havâs u avâm ol her dengine perdâzı şâhid-perest ve nazar-bâzlıkla töhmet iderler. Bendenün zann-ı gâlibim budur ki ol rind-i pâk-nazarda küdûrât-ı nefsâniyetden bir zerre eser kalmayup mahzâ çeşm-i ibret ve dîde-i intibâhla ahsen-i takvîme nigâh idüp hallâk-ı Ezel ve Sâni-i Lem-yezel hazretinün sun-ı garîb ve îcâd-ı acîbini müşâhededen gayrı murâdı yokdur.

[Nazm] 

Görince dîde bir sâhib-i cemâli

Görür âsâr-ı nûr-ı zü’l-celâli

Ne ol şehlâ gözü ne kaşı gözler

Verâ-yı nakşda nakkâşı gözler

[Nesr]: Fakîr kendüden bizzât istimâ eyledüm. Eydür ki bir zemânda mahrûse-i Mısra sefer idüp kasaba-i Rodosa ugraduk. Anda bir gayrı gemiye dahı girmek hâtırası olup bu tereddüd u endîşe üzere iken Cenâb-ı Rabbu’l-erbâba tevekkül ve hazret-i Kurân-ı Azîmden tefeül etmege mülhem ve muvaffak oldum. (Ve kâle edhulû Mısr inşâallah emîn) vârid oldı. Temâm itmînân-ı kalb u safâ-yı hâtır hâsıl oldı. Tereddüd u ıztırâbı def etdüm ve yine evvelki sefîneye girüp gitdüm. Bihamdillah sıhhat u âfiyetle menzil-i maksûda yetdüm (Sevânihüt-tefeül ve Levâyihüt-teveffül. İzmir Millî Kütüphanesi. nr:1748. 172b.)

Kaynakça


Aksoyak, İ. Hakkı (2004). Kefeli, Hüseyin. Râznâme: Süleymaniye, Hekimoğlu Ali Paşa No. 539. Harvard Üniversitesi Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü-XII.

Aksoyak, İ. Hakkı. (2010). "Tezkirelerden Kefeli Hüseyin'in Sevanih Adlı Fal Kitabına Osmanlı Yazılı Kaynaklarında Biyografi Tutkusu". Prof. Dr. Mustafa İsen Adına Uluslararası Klasik Türk Edebiyatında Biyografi Sempozyum Bildirileri. Ed. Filiz Kılıç. Nevşehir. 6-8 Mayıs. Ankara: AKM Yay.

Çavuşoğlu, Mehmet (1981). “Bir Zarif Adam”. Divanlar Arasında. Ankara. 30-34.

Köksal, M. Fatih (2003). Yenipazarlı Vâlî Hüsn ü Dil. İstanbul 2003. 193.

Kurnaz, Cemal ve Halil Çeltik (2000). Osmanlı Dönemi Kırım Edebiyatı. Ankara.

Atıf Bilgileri


Aksoyak, ismail. "SEVÂNİHÜ'T-TEFE'ÜL VE LEVÂNİHÜ'T-TEVEFFÜL (KEFEVÎ HÜSEYİN)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/sevanihu-t-tefe-ul-ve-levanihu-t-tevefful-kefevi-huseyin. [Erişim Tarihi: 05 Ekim 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
2 BUSTÂN-EFRÛZ-I CİNÂN DER-ŞERH-İ GÜLİSTÂN (KEFEVÎ) Kefevî, Hüseyin Efendi Dr. Gözde ÖZCANAR SEL
Görüntüle
3 ŞERH-İ DÎVÂN-I HÂFIZ (KEFEVÎ HÜSEYİN ?) Kefevî, Hüseyin Doç. Dr. tolga öntürk
Görüntüle
4 ŞERHU LÂMİYYETİ'L-ACEM (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
5 VÂLÎ'NİN HÜSN Ü DİLİNE TAKRÎZ (KEFEVİ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin Doç. Dr. Berat Açıl
Görüntüle
6 KASÎDE-İ NÛNİYYE ŞERHİ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
7 DÎVÂNÇE (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
8 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
9 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
10 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
11 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
12 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
13 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
14 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
15 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
16 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
17 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle