SEVÂNİHÜ'N-NEVÂDİR FÎ MA'RİFETİ'L-ANÂSIR
muhtelif tasavvufi konuları anlatan eser
Zâtî, Süleymân Efendi (d. 1095/1684 - ö. 1175/1761)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Zâtî mahlasını kullanan Süleymân Efendi'nin (d. 1095/1684 - ö. 1175/1761) muhtelif tasavvufi konuları anlatan manzum eseri. Mesnevî tarzında yazılan eser, bazı kütüphane kayıtlarında Mecma‘u’l-Anâsır ve Menba‘u’s-Serâ'ir adıyla da geçmektedir. Bu sebeple eser, zaman zaman Zâtî Efendi’nin farklı bir eseri olarak da algılanmıştır ki doğru değildir. Aruzun “mefâ‘îlün mefâ‘îlün fe‘ûlün” kalıbıyla yazılmış olan mesnevî toplam 846 beyitten müteşekkildir. Zâtî Efendi bu eserinde, “Der-Beyân-ı Âteş ez-Çâr-Anâsır”, “Esrâr-ı Unsûr-ı Hevâ”, “Beyân-ı Vemine’l-Mâi Külle Şey’in Hay”, “Ma‘rifet-i Esrâr-ı Turâb”, “Beyân-ı Zuhûr-ı Mümkinât min Cevheri’l-Ferd”, “Tatbîku’l-Âlemi’l-Asgar bi’l-‘Âlemi’l-Ekber”, “Nasîhat fî Ma‘rifeti’n-Nefs”, “Fî Ma‘rifeti Tabâyi‘i‘l-‘Anâsır”, “Beyân-ı Tabî‘at-ı Âdem Enmûzec-i Tabî‘at-ı ‘Âlem” ve “Fî Ma‘rifeti ‘Akli Küll ve Akli Münebbih ve Akli Me‘âd ve Akli Me‘âş” başlıkları altında anâsır-ı erbaadan ve özelliklerinden, bunların insan üzerindeki etkilerinden; insanın yaratılışından; âlem-i ekber ve âlem-i asgarın ne olduğundan; nefsi bilmenin Allah’ı bilmek olduğundan; akl-ı küll, akl-ı münebbih, akl-ı me'âd ve akl-ı me‘âşın ne olduğundan ve özelliklerinden tasavvuf umdeleri çerçevesinde bahsetmiştir.

Türkiye kütüphanelerinde pek çok yazma nüshası bulunan eserin, Zâtî Efendi’nin Dîvân’ı ile birlikte eski harflerle yapılmış üç baskısının yanında, Mehmet Arslan (1994: 113-170) ve Selami Şimşek (2021: 437-488) tarafından yeni harflerle yapılmış neşirleri de vardır.

Şairin biyografisi için bk. "Zâtî, Süleyman Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/zati-suleyman-efendi   

Eserden Örnekler


Ma‘rifet-i Şemsü’l-Hakîka

Ziyâ-ı subh erişdi çeşm-i câna

Hakîkat tîrin irgürdi nişâna


Hemân dem murg-ı cânı etdi bîdâr

Uyandı hâb-ı nâzından o dildâr


Bakıp gördü hakîkat âfitâbın

Doğup ref‘ eylemiş kesret sehâbın


Ser-â-ser âlemi tutmuş ziyâsı

Ana nâtık-durur şemsin kıyâsı


Aceb mi görmez ise çeşm-i huffâş

Ki olmadı ana şems-i cihân fâş


Basîretdir ana olan müşâhid

Basîretsiz olamaz ana şâhid


Basîretle gerekdir pertev-i Hak

Göre sırr-ı Hak'ı eşyâda mutlak


Mukâbil düşdü çünkim şemse mevcûd

Anıniçün kaldı anda pertevi sûd


Bu temsîle be-gâyet hoş nazar kıl

Velî göz darlığından key hazer kıl


Bu temsîl tâlibe tefhîm içündür

Ma‘ârif ehline ta‘zîm içündür (Şimşek 2021: 360-361).

Kaynakça


Arslan, Mehmet (1994). Zâtî Süleymân Efendi, Dîvân ve Sevânihu’n-Nevâdir fi Ma’rifeti’l-Anâsır. Sivas: Dilek Matbaacılık.

Şimşek, Selami (2010). “Süleyman Zâtî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 38. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 110-111.

Şimşek, Selami (2020). Anadolu’da Kurulmuş Bir Tarikat: Celvetîlik. İstanbul: Ketebe Yay. Şimşek,

Selami, Şimşek (2021). Keşanlı Süleyman Zâtî Efendi Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri (İnceleme-Metinler). Ankara: Gece Kitaplığı Yay.

Zâtî Süleymân Efendi (1257). Sevânihu’n-Nevâdir fî Ma‘rifeti’l-Anâsır (Dîvân’la birlikte). İstanbul.

Atıf Bilgileri


Şimşek, Selami. "SEVÂNİHÜ'N-NEVÂDİR FÎ MA'RİFETİ'L-ANÂSIR". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/sevanihu-n-nevadir-fi-ma-rifeti-l-anasir-tees-1733. [Erişim Tarihi: 02 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (ZÂTÎ) Zâtî, Süleymân Efendi Prof. Dr. Selami Şimşek
Görüntüle
2 ŞERH-İ MU'AMMÂ-YI NAKŞÎ TERCÜME-İ HAZRET-İ ZÂTÎ Zâtî, Süleymân Efendi Prof. Dr. Selami Şimşek
Görüntüle
3 MİFTÂHÜ'L-MESÂ'İL (ZÂTÎ) Zâtî, Süleymân Efendi Prof. Dr. Selami Şimşek
Görüntüle
4 ŞERH-İ KASÎDE-İ FERÎDE-İ HAZRET-İ İSMÂ'İL HAKKI Zâtî, Süleymân Efendi Prof. Dr. Selami Şimşek
Görüntüle
5 RİSÂLE FÎ MEBDE'İ İNSÂN Zâtî, Süleymân Efendi Prof. Dr. Selami Şimşek
Görüntüle
6 GÜLŞEN-İ VAHDET ŞERHİ (ZÂTÎ) Zâtî, Süleymân Efendi Prof. Dr. Selami Şimşek
Görüntüle
7 ŞEMÂ'İL-İ ŞERÎF TERCÜMESİ Ayn-ı Ekber, Şeyh Mehmed Doç. Dr. Erdem Can Öztürk
Görüntüle
8 MAKTEL-İ HÜSEYN / KİTÂB-I KERBELÂ (BEKÂYÎ) Bekâyî, Darendeli Bekâyî Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
9 KISSA-İ ERVE Bilâl Efendi, Oflu Dr. Öğr. Üyesi Tuba Onat Çakıroğlu
Görüntüle
10 DÎVÂN (CEMÂLÎ-İ UŞŞÂKÎ) CEMÂLÎ, Şeyh Seyyid Mehmed Cemâleddin Efendi Dr. Öğr. Üyesi Fazile Eren Kaya
Görüntüle
11 DÎVÂN (HÂMİD) Hâmid, Enderûnlu Mehmed Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle
12 DÎVÂN (HİLMÎ) Hilmî, Yusûf-zâde Abdullâh Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
13 EL-KASRU'L-METÎN Fİ TERCEMETİ BUSTÂNİ'L-ÂRİFÎN İshâk, Ebûishâk-zâde İshâk Efendi Dr. Necmettin Azak
Görüntüle
14 DÎVÂN (İZZÎ) İZZÎ, Eşref-zâde İzzeddîn Ahmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
15 DÎVÂN (MÜSELLEM) Müsellem, Ebulvefâ Şeyh Ahmed Müsellem Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
16 İNSÂN-NÂME Nazîr/Nazîrâ, İbrahim Nazîr Çelebi Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle