Sultânu’l-âşıkîn lakabıyla tanınan mutasavvıf şair Ömer İbnü’l-Fârız’ın (d. 576/1181 - ö. 632/1235) Arapça kaleme aldığı Nazmu’s-sülûk kasidesinin ilk dört beytine İsmail Hakkı Bursevî tarafından yazılan Türkçe mensur şerh. İbnü’l-Fârız’ın divanında bulunan en önemli şiir, “el-Kasîdetü’t-tâ’iyye” veya “et-Tâ’iyyetü’l-kübrâ” olarak da bilinen kasidesidir. Bu şiir, şairin bir tür manevi yolculuğunun ve ruhi miracının tasviridir. 760 beyitten oluşan ve üzerine Arapça, Farsça, Türkçe birçok şerh yazılan kasideye şair önce “Enfesü’l-cenân ve nefâ’isü’l-cinân”, daha sonra “Levâ’ihu’l-cenân ve Revâ’ihu’l-cinân” adını vermiş; fakat rüyada gördüğü Hz. Peygamber’in işareti üzerine kasideyi “Nazmu’s-sülûk” diye isimlendirmiştir (Uludağ 2000: 41).

Bursevî’nin 22 varaktan oluşan ve telif tarihi belli olmayan şerhi ise Süleymaniye Kütüphanesi’nde farklı bölümlerde “Şerh-i Dîbâce-i Kasîde-i Fâriziyye, Şerhu Evâ’il-i Nazmi’s-sülûk li-ibni’l-Fârız, Şerh-i Kasîdeti’s-sülûk li-ibni’l-Fârız” isimleriyle ve İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde “Şerhu Nazmi’s-sülûk” ismiyle kayıtlıdır (Öteleş 2014: 102). Sadık Yazar, “şerh” kelimesini Farsça izafe ile “Şerh-i Nazmü’s-sülûk” şeklinde okumuştur (2011: 582).

Eserin başında yer alan Arapça cümlede İsmail Hakkı Bursevî, eserini İbrâhim Sâfî el-Mudanyevî adlı bir zata hediye (tuhfe) amacıyla kaleme aldığını belirtmektedir. Hemen ardından ilk beyit yazılarak şerhe başlanmaktadır. Eser boyunca önce şerh edilecek beyit yazılarak beyitte yer alan kelimelerin sözlük ve mecaz anlamları verilmekte, beyit derli toplu bir nesir cümlesiyle Türkçeye aktarılmakta, ibareler üzerine gramatik açıklamalar yapılmaktadır. Daha sonra “ma’nâ-yı beyt budur ki, pes demek ister ki” gibi ifadelerle beyit bütün olarak tasavvufi bir zeminde şerh edilmektedir. Bazı tasavvufi kavramların açıklamasına çok geniş yer verildiği görülmektedir. İlk beytin şerhindeki muhabbet ve aşk kavramlarının izahı da bu minvalde önem arz etmektedir (Yazar 2011: 582). Açıklamalar ayet ve hadis iktibaslarıyla, Râgıb el-Isfahânî’nin Müfredât adlı sözlüğünden alıntılarla desteklenmektedir. İmam-ı Azam’ın teganni (nağmeli söyleyiş, şarkı söyleme) konusundaki fetvasına da atıf yapılan eserde konuların izahı sadedinde yeri geldikçe Hz. Musa, Hızır (a.s.), Hz. Yusuf ve Zeliha gibi peygamber kıssalarına da atıflar yapılmaktadır. Şarihin diğer eserlerinde de görüleceği üzere “su’âl olunursa ki” ve “cevâb budur ki” ifadeleriyle okuyucunun aklına gelebilecek muhtemel sorular dile getirilerek bunlara cevaplar verilmektedir. Eserin son sayfasında, dördüncü beytin belagat yönü ve beyitteki söz sanatları da konu edilmektedir. Eserin başında yer alan Arapça ibarede İbnü’l-Fârız, “Şeyh Ömer İbni Fârız el-Mısrî” ismiyle anılırken diğer kısımlarda kendisinden daima “Nâzım” olarak bahsedilmektedir.

Ahmet Taştan’ın (1999) hazırladığı yüksek lisans tezinin içerisinde Bursevî’nin bu eserinin de çeviri yazılı metni sunulmuştur.

Yazarın biyografisi için bk. “Hakkı, Bursalı İsmail Hakkı Bursevî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hakki-bursali-ismail-hakki-bursevi