ŞERHU NAZMİ'L-LE'ÂLÎ / ZİYÂ'U'L-KULÛB
manzum akaid şerhi
Ahmed el-Behisnî (d.? - ö. ?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Ahmed el-Behisnî'nin (d.? - ö. ?), Rızâ'î mahlaslı İshak Zencânî'nin (ö. 1100/1689) eseri olan Nazmü'l-Le'âlî'ye yazmış olduğu şerh. Arap edebiyatında ortaya çıkan ve en meşhur örneği Osman el-Ûşî’nin kaleme aldığı el-Emâlî (Özervarlı 1996) olan manzum akaidlerin en güzel örneklerinin Osmanlı döneminde verildiği söylenebilir. Daha çok didaktik özellikler ihtiva eden bu eserler, İslam akaidinin akılda kalıcı bir şekilde işlenmesini amaç edinmiştir. Bunlardan birisi de Rızâ’î tarafından yazılan Nazmü’l-Le’âlî’dir (Korkmaz 2004; Özfırat 2006). Üç yüzü aşkın beyit bulunan bu eserde kelami konular ele alınmış ve "fırak-ı dâlle"ye karşı Ehl-i Sünnet’in görüşleri veciz ifadelerle aktarılmıştır. Öyle ki eser yıllar boyunca okunmuş, üzerine çeşitli dönemlerde Türkçe ve Arapça şerhler yazılmıştır.
Nazmü’l-Le’âlî’yi şerh edenlerden birisi de Ahmed el-Behisnî’dir. Kim olduğu hakkında detaylı bilgi bulunamasa da Behisnî’nin miladi 1800’lü yıllarda Tokat’ın Yaya karyesinde müderrislik yaptığı, müellif nüshası olduğu düşünülen nüshanın sonunda kayıtlıdır. Burada şarih, eseri daha önce de şerh ettiğini ancak bu hâlinin daha tafsilatlı olduğunu ifade etmiştir. Eserin başında otuz bir beyitlik bir giriş bölümü kaleme alan Behisnî, burada eserin isminin Ziyâ'ul-Kulûb olduğunu, sebeb-i teşrihini ve kendi ismini zikretmiştir. Daha sonra beyitlerin şerhine geçen şarih, onları detaylı bir şekilde şerh etmiştir.
Altmış beş varak olan eserin toplamda üç nüshası tespit edilmiştir. Bunlar; Koç Üniversitesi Suna Kıraç Kütüphanesi (P163.S47); Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi (42 Kon 5856); İBB Atatürk Kitaplığı (OE_Yz_0850) nüshalarıdır. Eser ayrıca Arap harfleriyle basılmıştır (1909).
Ziyâ'u'l-Kulûb, Ömer Faruk Güler tarafından bir bildiri ile bilim dünyasına tanıtılmıştır (2022).

Eserden Örnekler


Gülidür Besmele gülzâr-ı ilmün

Ya'nî cilâ-i kulûbda bakçaya benzer ilm gülzârınun besmele gülidür zîrâ ilm-i şerîfi teşbîh iderek bakçaya ilm-i bakça ma'âsında isti'mâl itdik hâricde ilm zikrine ilm murâd itdik ...

Revâcı revnakı bâzâr-ı ilmün

Ya'nî sâhibine iftihâr virmede emti'a-i fâhireye benzer ilm pazarınun besmele revâc-ı revnakıdur zîrâ zihinde ilmi emti'a-i fâhireye teşbîh idüp isti'âre-i mekniyye inde'l-hatîb pazarun ilme izâfeti ...  (Ahmed el Behisnî [yz.]:. 2b).

Kaynakça


Ahmed el-Behisnî (1909). Şerh-i Manzûme-i İshâk Zencânî. Konya: Maşrık-ı İrfân Matbaası.

Ahmed el Behisnî (yz). Ziyâ'ul-Kulûb. Koç Üniversitesi Suna Kıraç Kütüphanesi, P163.S47.

Güler, Ömer Faruk (2022). Ahmed el-Behisnî'nin Şerhü Nazmi'l-Le'âlî'si: Ziyâ'ul-Kulûb. Özet Bildiri. 4. Uluslararası Türkoloji Araştırmaları Sempozyumu, Van /Türkiye, 20-22 Ekim 2022.

Korkmaz, Seyfullah (2004). Nazmü'l-Le'âlî (İnceleme - Tenkitli Metin - Sözlük). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Matbaası.

Özervarlı, M. Sait (1995). “el-Emâlî”. TDV İslam Ansiklopedisi. C. 11. İstanbul: TDV Yay., 73-75.

Özfırat, Bayram (2006). Tokatlı İshâk Efendi’nin Nazmu’l-Ulûm, Nazmu’l-le’âlî ve Manzûme-i Keydânî Adlı Mesnevileri (İnceleme-Metin).  Yüksek Lisans Tezi.  Konya: Selçuk Üniversitesi. 

Atıf Bilgileri


Güler, Ömer Faruk. "ŞERHU NAZMİ'L-LE'ÂLÎ / ZİYÂ'U'L-KULÛB". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/serhu-nazmi-l-le-ali-ziya-u-l-kulub. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
2 ÇIÇEK BAHÇESİ (KISM-I EDEBÎ) Ahmed Cemal Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz
Görüntüle
3 MAHSÛL-İ ÖMRÜM (MEHMED NÂİM) Mehmed Nâim Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz
Görüntüle
4 MUSAVVİRÂT-I ŞEVK (NÂMIK) Nâmık, Alî Rızâzâde Nâmık Kemâl Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
5 BIR MÜTEVERRİMENİN HİSSİYÂTI (TEPEDENLİZÂDE HÜSEYİN KAMİL) Tepedelenlizâde Hüseyin Kamil Dr. Necla Dağ
Görüntüle
6 BEYTÜ’L-HAZEN (FÂİZ) Ferâizcizâde Osman Fâiz Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
7 GEHVÂRE-I EDEB (GELİBOLULU MEHMED RIF'AT) Rıf’at, Gelibolulu Mehmed Rıf'at Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
8 İNŞİRÂH (MEHMED CEMÂL) Mehmed Cemâl ( d. ?/? – ö. 1305/1887-88’den sonra) Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
9 FERSÛDE (MESUD) Erganili Mesud Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz
Görüntüle
10 TERÂNELERİM (HALÎL RÜŞDÎ) Halîl Rüşdî Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
11 BİR BÎÇÂRENİN TÂRİH-İ HAYÂTI (CEMİL) Cemil Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
12 GONCA-İ HAYÂTIM (SALÂHÎ) Mehmed Selâhaddîn Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
13 NAZMÜ'L-LE'ÂLÎ DER-TERCÜME-İ NESRÜ'L-LE'ÂLÎ (KÂSIM) Kâsım Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
14 CİNÂNÜ'L-CENÂN (VÂHİDÎ) Vâhidî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
15 TERCÜME-İ SAD-KELİME-İ HAZRET-İ MURTAZÂ (VAHDETÎ) Vahdetî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
16 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
17 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
18 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
19 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
20 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
21 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
22 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
23 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
24 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
25 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle