Nehcü’l-Belâğa’nın nazmen tercümesi ve nesren şerhi olan Müstakimzâde Süleyman Sadeddin Efendi'ye (d. 1131/1719 -ö. 1202/1788) ait eser. Müstakimzâde, kitabın sonunda 1772 yılında tamamladığını yazmıştır. Eserin başında, dönemin önemli bazı şahsiyetlerinin takrizlerine yer verilmiştir. Yazıların bir kısmı Arapça bir kısmı da Osmanlıca yazılmıştır. Müstakimzâde, eserini yazarken Salâhî mahlaslı Abdullah Salâhaddîn-i Uşşâkî’nin tercümesinden yararlanmış ama onun eserinden daha geniş çaplı bir çalışma ortaya koymuştur. Şerif Murtaza’nın derleyip düzenlediği Hz. Ali Dîvânı’nı esas almıştır. Kadı Mir Hüseyin Meybedî’nin Farsça eserinden yararlanmış ve şerhinde ona çokça atıfta bulunmuştur. (Shareef ve Dayan 2020: 301).

Müstakimzâde, Hz. Ali Dîvânı’nı şerh ederken Kadı Mir Hüseyin’in açıklamalarına atıfta bulunmakla beraber ehl-i sünnetin görüşlerine ters düşenlerine işaret ederek daha çok Hz. Ali’nin manzum sözlerini ayet ve hadislerin ışığı altında açıklamıştır (Müstakimzâde 2015: 35). Müstakimzâde, tercümesinde öncelikle beyitlerin Arapçasını vermiş. Daha sonra bazı kelimelerin lugat bakımından hangi anlama geldiklerine ve dil bilgisi bakımından nasıl okunması gerektiğine dair açıklayıcı bilgiler vermiştir. Her beytin sonunda manzum tercümesini veren Müstakimzâde, çoğu zamanda nesir şeklinde beyitlerin manasını vermiştir. “ma’nâ-yı beyt, meâl-i şi’r, hulâsa, mülahhas, mefhûm-ı şi’r” gibi tabirleri kullanarak açıklamaya başlamıştır (Shareef ve Dayan 2020: 303). Müstakimzâde, söz konusu açıklamalarını ayetler ve hadislerle, Türkçe, Arapça ve Farsça şiirler, atasözleri ve özdeyişlerle desteklemiştir. Yanı sıra eserini, “zeyl, faide, nükte, mühimme, nâfiʿ” gibi ifadelerle, tarihî olaylarla, dinî kıssalarla ve mesajlarıyla zenginleştirmiştir (Diclehan 2015: 32-33). Müellif, eserini dua ile başlayıp dua ile bitirmiştir. Kitabın son kısımlarında Araplarda ve İslam’da şiirin önemini anlatarak, mukaddimesinde divanın Hz. Ali’ye ait olmadığı hakkındaki söylentilerin yersiz olduğu ve şiirlerin Hz. Ali’ye ait olduğu iddiasını güçlendirmiştir (Shareef ve Dayan 2020: 301 ).

Şerhu Dîvâni Alî, 1255/1839’da Kahire’de Bulak Matbaası’nda basılmıştır. Şakir Diclehan tarafından günümüz Türkçesine çevrilip sadeleştirilen eserin yazma nüshası 512 varak, matbu nüshası 595 sayfadır (Yılmaz 1991: 136).

Şairin biyografisi için bk. “Müstakîm-zâde Süleyman Sadeddin”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mustakimzade-suleyman-sadeddin