- Yazar Biyografisi (TEİS)
Murad, Mehmed Murâd - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Hatice Özdil
- Eser Yazılış Tarihi:11 Şevval 1255/18 Aralık 1839
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Lügat
- Yayın Tarihi:30/05/2022
ŞERH-İ TUHFE-İ ŞÂHİDÎ (ŞEYH HACI MEHMED MURÂD NAKŞİBENDÎ)
şerhMurad, Mehmed Murâd (d. 23 Muharrem 1203/23 Ekim 1788 - ö. 27 Şevval 1264/26 Eylül 1848)
ISBN: 978-9944-237-87-1
İbrahim Şâhidî Dede tarafından 921/1515’te Mesnevî’nin anlaşılması için kaleme alınan Farsça-Türkçe manzum bir sözlük olan Tuhfe-i Şâhidî adlı esere yazılmış şerh. Şerh-i Tuhfe-i Şâhidî, 11 Şevval 1255/18 Aralık 1839’da Fatih Çarşamba’da bulunan Murad Molla Tekkesi şeyhi Mehmed Murâd Nakşibendî tarafından yazılmıştır.
Mehmed Murâd, 1221/1806’de üstadı Sâlih Afifü’l-Münzevî’den Tuhfe-i Şâhidî’yi okumuştur. Üstadını, Ferheng-i Sürûrî’nin yazarı Sürûrî-i Kâşânî’den ve Burhân-ı Kâtı’nın yazarı Muhammed Hüseyin b. Halef-i Tebrîzî’den Farsçada daha üstün saydığını eserinde zikretmektedir. Mehmed Murâd, bu nedenle şerhini de üstadından öğrendiği gibi hazırlamıştır.
Eserin müellif nüshası, Süleymaniye Kütüphanesi Darü’l-Mesnevi Koleksiyonu Nu. 568’de mevcut olup 45 varaktan oluşur. Eser, bir mukaddime ile başlar. Mukaddimede şarih, kendini, üstadını ve İbrahim Şâhidî Dede’yi kısaca tanıtır. Eseri yazma sebebini açıkladıktan sonra, eser Tuhfe-i Şâhidî’nin beyit beyit şerh edilmesi ile devam eder. Muhtasar bir şerh olan eserde, kelimelerin Farsça, Türkçe karşılıklarının yanı sıra kimi zaman Arapça karşılıkları da verilmiştir. Kelimeleri açıklarken yer yer bazı ayet ve hadisler ile meşhur bazı mutasavvıf şairlerin şiirlerinden örneklere de yer verilmiştir.
Mehmed Murâd Nakşibendî, eserinde Şâhidî Dede’nin memleketi Muğla olduğu için, bazı kelimelerin Muğla ağzı ile yazıldığına dikkat çekmiştir. Birçok beyti şerh ederken yine üstadının yönlendirmesi sebebi ile kullanılan kelimelerin Muğla’ya özgü kelimeler olduğunu ve aslında bu kelimelerin Farsça veya Arapça değil Türkçe olduğunu belirtmiştir.
Şerh-i Tuhfe-i Şâhidî üzerine bir yüksek lisans tezi hazırlanmış ve tezde eserin yeni Türk harflerine çevirisi yapılmıştır (Demirci 2013).
Şarihin biyografisi için bk. “Murâd, Şeyh Hacı Mehmed Murâd”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/murad-seyh-haci-mehmed-murad
Eserden Örnekler
Nâkır u tanbûrdurur çeng ile şeştâ rebâb
Iklıg u ber-bât kopuz dumrı düdük deff ü nây
Üstâd-ı ekremim Hâce Sâlih Efendi hazretlerinden işbu kitâbı telemmüzüm zamânında mesmû’um oldu ki nâkır Muğla lisânı olmak üzere Arabî olmayarak Türkî’dir. Lisân-ı Fârisî’de cîm-i Fârisiyye’nin fethi ve nûnun sükûnuyla çeng ta’bîr olunan sazdır ki hallâc yayına şebîhdir. Nitekim Dîvân-ı Hâfız-ı Şîrâzî’de gelir. Beyt:
Egerçi bâde ferahbahş u bâd gulbîz est
Be bang-i çeng mehor mey ki muhtesib tîz est
Bu fakîrde bir musavver Hâfız Dîvânı var idi. Bu beytde meclis-i ıyş resm edip çeng dedikleri sazı dahi resm etmiş idi. Aynı üstâd-ı bozorgvârın ta’rîfi gibi gördüm. Hâsılı nâkır Türkî vü Fârisî çeng lafzıdır. Bu sûretde çenge Arabça nâkır denmez diye ba’zı şurrâhın i’tirâzları mündefi’ olur. Şeştâ şîn-ı mu’cemenin fethiyle altı telli ve kebîr tekneli ve uzun saplı olan bilâd-ı Rûm’da meşhûr olan sazın ismidir. Lâkin tanbûr Arabî’dir. Türkî mevkı’inde isti’mâl eyledi. Rebâb rânın fethiyle Türkî’de ıklıg ta’bîr olunan meşhûr sazdır. Üstâdım Sâlih Efendi böyle buyurdular. Şurrâhın ekâvîl-i gûn-â-gûnuna iltifât olunmaya. Ber-bât bâyı muvahhidenin fethi ve rânın sükûnuyla ve ba’de bâ-yı muvahhidenin fethiyle lisân-ı Türkî’de kopuz dedikleri sazdır. Sadrı kaz göğsü gibi olmağla ber-bât tesmiye olundu. Kezâ semi’tehu min-üstâdî def dâlın fethiyle Arabî’dir. Acem dahi isti’mâl ederler. Müdevver elde çalınır, ma’rûf u meşhûrdur. Türkîsi yâ ile dumrı lafzıdır. Nây nûnun fethiyle kamışa derler, sonra âmden hâssa nakl ile meşhûr tarîk-i Mevleviyye ricâlinin hengâm-ı semâ’da isti’mâl eyledikleri âlete alem olmuşdur. Nâzım anı düdük ile edâ eylediler.
(Mehmed Murâd Nakşibendî, Şerh-i Tuhfe-i Şâhidî. Süleymaniye Ktp., Darü’l-Mesnevi Koleksiyonu Nu: 568., v.8b-9a).
Kaynakça
Demirci, Tuba (2013). Türk Edebiyatında Tuhfe-i Şâhidî Şerhleri ve Özellikleri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (MURÂD) | Murad, Mehmed Murâd | Dr. Öğr. Üyesi Hatice Özdil |
Görüntüle | ||
2 | HÜLÂSATÜ’Ş-ŞURÛH FÎ NİHÂYETİ’L-VUZÛH (MURÂD) | Murâd, Şeyh Hacı Mehmed Murâd | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
3 | RİSÂLETÜ'S-SEKALEYN (MURÂD) | Murâd, Şeyh Hacı Mehmed Murâd | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
4 | MU'ÎNÜ'L-VÂ'İZÎN (MURÂD) | Murâd, Şeyh Hacı Mehmed Murâd | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
5 | MÂ-HAZAR-I MEHMED MURÂD / ŞERH-İ PENDNÂME (MURÂD) | Murâd, Şeyh Hacı Mehmed Murâd | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
6 | ŞERH-İ KASÂİD-İ MEVLÂNÂ ŞEVKET (MURÂD) | Murad, Mehmed Murâd | Dr. Öğr. Üyesi Hatice Özdil |
Görüntüle | ||
7 | DİVANÇE (VÂZIH) | Mustafâ Vâzıh | Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN |
Görüntüle | ||
8 | MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) | İbrâhîm Zikrî | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
9 | ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ | Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi | Doç. Dr. Ramazan Ekinci |
Görüntüle | ||
10 | TARÎKÜ'L-İHTİSÂR | Nûrî, Osman Hanyevî | Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu |
Görüntüle | ||
11 | TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ | Mehmed Sabrî | Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz |
Görüntüle | ||
12 | RAVZ-I VERD | Şâkir, Ahmed Paşa | Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek |
Görüntüle | ||
13 | KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) | Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü | Diğer Öznur ÖZER |
Görüntüle | ||
14 | DÎVÂN (ABDÎ) | Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
15 | MEVLİD (ABDÎ) | Abdî | Doç. Dr. Hasan Kaya |
Görüntüle | ||
16 | DÎVÂN (ABDÎ) | Abdî, Şarkîkarahisarlı | Dr. Hacer SAĞLAM |
Görüntüle |