Osmanlı sahası manzum sözlük geleneğinin en meşhur metinlerinden olan Tuhfe-i Şâhidî’nin baskın etkisi çerçevesinde oluşan şerh türünde Türkçe bir metin. Yenikapı Mevlevîhânesi şeyhlerinden Ebûbekir Dede’nin oğlu Seyyid Abdülbâkî Nâsır Dede tarafından yazılan bu eser, Safiyyullâh Mûsâ Dede’nin (ö. 1157/1744-45) Ta’rîb-i Tuhfe-i Şâhidî isimli eserine yazılan Türkçe bir şerhtir. Ta’rîb-i Tuhfe-i Şâhidî ise Muğlalı Şâhidî İbrahim Dede’nin (ö. 957/1550) Tuhfe-i Şâhidî isimli Farsça-Türkçe manzum sözlüğünün ta’ribi yani Arapçaya tercüme edilmiş halidir.

Seyyid Abdülbâkî Nâsır Dede kısa bir hamdele ve salvele cümlesinden sonra eserinin sebeb-i telifini anlatır. Buna göre, Yenikapı Mevlevihanesi’nde medfun bulunan Şeyh Mûsâ Dede’nin Kitâb-ı Ta’rîbü’ş-Şâhidî adlı eserini bir şekilde edinen Nâsır Dede, eserin şerhe muhtaç olduğunu görür. Zira eline ulaşan nüshada müstensihten kaynaklı olduğu anlaşılan birçok hata bulunmaktadır. Bu mealden olarak bazı hareke, harf ve kelimelerde fazlalık, noksanlık ve değiştirmeler bulunmaktadır. Bu ise eserin anlaşılmasını zorlaştırmaktadır. Yine aynı sebebe mebni olarak okuyucunun eserdeki vezinleri ve beyitlerin taktiini yapması da güçleşmektedir. Eserin bu durumunu, bir şerhe muhtaç olmasına sebep olarak gösteren Nâsır Dede, mezkur eser üzerine yapılmış bir şerh bulamayınca bu esere bir şerh yazmaya karar verdiğini açıklar. 1213 senesinin Zilkade ayında (Nisan-Mayıs 1799) şerhine başlayan şarih, eserin eldeki tek nüshasının sonunda yer alan 19 Zilhicce 1215 (3 Mayıs 1801) tarihinde sona erdirmiş olmalıdır.

Sebeb-i telif bölümünde Nâsır Dede eserine Şerh-i Ta’rîbü’ş-Şâhidî adını verdiğini özellikle belirtir. Oldukça mufassal bir şerh olan Şerh-i Ta’rîbü’ş-Şâhidî’de şarih, beyit birimli olarak yaptığı şerh faaliyetine öncelikle şerh ettiği metindeki kelimeleri teker teker filolojik ve semantik bağlamda şerh edip her bir beytin taktiini yapmaktadır. Şerhin dili ve anlatımı oldukça yalın ve anlaşılırdır.

Yapılan taramalar neticesinde eserin Süleymaniye Kütüphanesi Nafiz Paşa 1483 numarada olmak üzere tek nüshasına erişilebilmiştir. İçerdiği tashihler dikkate alındığında bu nüshanın müellifin (şarihin) elinden çıkmış olması, dolayısıyla da sonundaki tarihin de şerhin bitiş tarihi olması kuvvetle muhtemeldir. Nitekim eserin zahriyesinde yer alan kayda göre de nüsha bizzat müellifi Dervîş Seyyid Abdülbâkî el-Mevlevî tarafından 1215/1801 yılında Yenikapı Mevlevihanesi’ne vakfedilmiştir.

Yazarın biyografisi için bk. "Nâsır, Seyyid Abdülbâkî Nâsır Dede Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nasir-seyyid-abdulbaki-nasir-dede