Surûrî’nin 15. yüzyılda İran’da yaşamış olan Fettâhî-i Nişâburî’nin (ö. 1449) dini konuları ele alan Şebistân-ı Hayâl adlı eserine yazmış olduğu Türkçe şerh. Surûrî, Şehzade Mustafa’nın hocalığı esnasında, şehzadenin huzurunda iken, Fettâh-ı Nişâburî’nin Şebistân-ı Hayâl’inin tercüme edilmesi ve açıklanmasının kendisinden istenmesi üzerine bu zor işe kalkıştığını söylemektedir (Güleç 2001: 211-236). Eser, sekiz babdan meydana gelmiştir. Bablarda iman, ilim, zühd, ahlak nefs, abdest, zekât, hac vb. konulardan bahsedilmiştir. Fettâhî’nin Şebistân-ı Hayâl adlı eseri, dini bir eser olması yanında harf ve kelime oyunlarıyla dolu girift bir muamma özelliği de taşımaktadır (Elbir 2003).

Fettâhî, asıl metne geçmeden önce Allah’ın medhi, na’t, münacat, sebeb-i telif ve bazı şairlerin isimlerini zikrettiği zikri’ş-şu’ara bölümlerine yer vermiştir. Surûrî, ilk bölümden itibaren metnin düzenine sadık kalmış ve şerhini de bu şekilde tertip etmiştir. Surûrî, klasik şerh metinlerinin girişlerinde bulunan ve besmele, hamdele, tevhid, na’t vb. bölümlerin yer aldığı mukaddime bölümüne yer vermemiştir. Eserin giriş kısmında yer verdiği beş beyitlik mesnevide şarih, Şebistân-ı Hayâl’in çokça sanat barındırdığını ve bu sanatları çözmenin zor olduğunu belirterek evvela metnin manasını verdiğini sonrasında ise metinde yer alan sanatları açıkladığını belirtir. Şarihin bu açıklaması aslında şerh metodu hakkında da bilgi vermektedir. Şerh metninden anlaşıldığı kadarıyla Surûrî, Şebistân-ı Hayâl’i şerh ederken onun birden fazla nüshasından yararlanmıştır. Surûrî de her şarih gibi şerhini daha somut bir zemine oturtmak amacıyla ayet, hadis, kelam-ı kibar ve Türkçe, Arapça, Farsça yazılmış şiirlerden bolca istifade etmiştir.

Eserin şimdiye kadar yurtiçi kütüphanelerinde tespit edilmiş otuz kadar nüshası mevcuttur. Şerh-i Şebistân-ı Hayâl üzerine Bilal Elbir (2003) tarafından bir doktora tezi yapılmıştır.

Şarihin biyografisi için bk. “Musliheddin Mustafa Surûrî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sururi-musliheddin-mustafa-sarihi