Neşatî’nin İran şairi Urfî-i Şirazî’nin anlaşılmayan 106 beytini açıklamak üzere kaleme aldığı bir küçük eserdir. Bu risalenin başında Neşâtî, Örfî-i Şirâzî’yi, “Neşe bahşeden her bir beyti renkli manalar ile yakut renkli bir kadeh olan Urfî Divanı’na; la’l gibi olan güneş denk olmaktan uzak ve lacivert gök denizinin geceleri parlayan efsanevi ona emsal olmaktan beridir. Veya hayal eliyle parlatılmış bir elmas parçasıdır ki söz cevherinin sarrafları onun kıymetini tahmin etmekte şaşkın; akıl ve hikmet (onun) cevherini inceleme sanatında ne yapacağını bilmez haldedir” gibi sözlerle överek onun şiirine duyduğu hayranlığı ifade etmektedir (Çaldak-Yoldaş 2000: 36).

Neşatî bu eseri, saygı duyduğu anlaşılan bir zatın isteği üzerine kaleme aldığını şöyle açıklamaktadır: “Bu fakîr-i dil-figâr Neşâtî-i bî-mikdârdan üstâd-ı sihr-beyânuñ ebyât-ı müşkilesinüñ şerh-i bir maḫdûm-ı bülend-kadrün destyârî-i hâhişiyle bu üslûbla manassa-i zuhurda cilve-güster olmışdur” (Çaldak-Yoldaş 2000: 36). Neşatî beyitleri şerh ederken Molla Riyazi, Rodosizâde Ahund-ı Kazvinî, İsmetî, Kürkçüzâde, Şeyhülislam Minkarizâde, Azmi-zade, Hâkî, Mustafa Sâmî ve Hısnu’l-Mansurlu Emin Efendi’nin verdikleri manalardan söz etmiş ya da nakletmiştir. Bazı beyitlerin şerhinde Gülşen-i Râz’dan ve Hakim-i Şifâyî’nin beyitlerinden tanık göstermiştir.

Neşatî, önce beytin Farsça metnini, ardından Türkçe tercümesini ve şerhini vermiştir. Beyti şerh ederken yerine göre beyitteki kelimelerin ve mazmunların anlamlarını vermiş, daha önce beyti şerh edenlerin açıklamalarını tartışmıştır. Kimi kelimelerin dilbilgisi bakımından tahlilleri yaparak beytin anlaşılmasına çalışılmıştır. Şerh yapılırken konu dışına çıkılmamış, bazı beyitlerde diğer şarihlerin kullandığı “mahsul-ı beyt” açıklaması ile beyitten ne anlaşıldığını ifade etmiştir. Sadece bir beytin şerhinde Neşâtî, kendisine ait bir beyti örnek göstermiştir.

Neşatî’nin Farsça ve Sebk-i Hindî üslubuna vukufunu göstermesi bakımından önemli olan bu eserin tenkitli metni Turgut Karabey-Mehmet Atalay (Karabey-Atalay 1999); Süleyman Çaldak-Kâzım Yoldaş tarafından ayrı ayrı neşredilmiştir (Çaldak-Yoldaş 2000). Çaldak ve Yoldaş eserin 10 nüshasını karşılaştırıp metnini hazırlamış, günümüz Türkçesi ile de sadeleştirmişlerdir.

Şairin biyografisi için bk. “Neşatî, Ahmed Dede”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nesati-ahmed-dede