Tophane-i Âmire ruznamçecisi Mustafa Efendi’nin oğlu olup babasının 1228/1813 yılında vefat etmesi üzerine aynı göreve tayin edilen Mehmed Lebîb Efendi’nin (ö. 1284/1867); Arap şairi, kâtip ve kimya âlimi Tuğrâyî’nin (ö. 515/1121) Lâmiyyetü’l-Acem adlı eserine yazdığı mensur Türkçe şerh. Tuğrâyî’nin Dîvân-ı İnşâ ve Dîvân-ı Tuğrâ’daki görevinden ilk azlini takiben kaleme aldığı Lâmiyyetü’l-Acem; şairin kendi erdemlerinden, zamandan ve zamane insanlarının vefasızlığından söz etmesi, zengin mesel ve hikemiyât içermesi sebebiyle Cahiliye dönemi şairlerinden Şenferâ’nın (ö. 525) Lâmiyyetü’l-Arab’ına nispetle bu şekilde isimlendirilmiştir. 

Lebîb, Şerh-i Lâmiyyetü’l-Acem adlı eserinde Tuğrâyî’nin 59 beyitten müteşekkil olan meşhur Arapça kasidesini beyit beyit şerh etmiştir. Besmele ile başlayan eserde her bir beyit iki satır hâlinde verilmiş, ardından söz konusu beytin şerhine geçilmiştir. Lebîb, her beytin şerhini “Beyânü’l-Lügat” başlığıyla başlatmış ve öncelikle beyitlerdeki kelimelerin sözlük anlamlarını ve hangi kökten geldiklerini belirtmiştir. Ardından gelen “Beyânü’l-İ‘râb” başlığı altında kelimelerin sonunda bulunan harekelerin ve bazı harflerin cümledeki durumlarını açıklamıştır. Son olarak “Hulâsatü’l-Ma‘nâ” bölümünde ise beytin genel anlamını vermiş, beyitte ne denmek istendiğini yanlış anlaşılmalara mahal vermeyecek biçimde izah etmiş ve şerhini örnek şiir, ayet ve hadislerle desteklemiştir.

1271/1854 yılında Matbaa-i Amire’de 114 sayfa olarak basılan bu şerhin İstanbul Millet Kütüphanesi Ali Emiri Efendi Koleksiyonu Nu. 261 ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı MC_Osm_K.00654’te olmak üzere iki nüshası tespit edilebilmiştir. 1945 yılında Ankara’da İsmail Hatip Erzen tarafından Türkçeye çevrilip yayımlanan Lâmiyyetü’l-Acem, Nurettin Ceviz ve M. Sadi Çöğenli tarafından 2000 yılında Erzurum’da bir şiir mecmuası içerisinde neşredilmiştir.

Şairin biyografisi için bk. “Lebîb, Mehmed Lebîb Efendi, İstanbullu”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/lebib-mehmed-lebib-efendi-istanbullu