ŞERH-İ KASÎDE-İ MÎMİYYE (ŞEYHÎ)
şerh
Şeyhî, Abdülmecîd Sivasî (d. 971/1563 - ö. 1049/1639)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'nin (ö. 672/1273) onbir beytten oluşan “mim” redifli kasîdesinin şerhi. Eserin adı, Hediyyetü’l-Ârifîn’de (I, 62) Şerh-i Kasîdetü’l-Mîmiyye li-Celâleddîn er-Rûmî, Osmanlı Müellifleri’nde (I, 50) Şerhu ‘alâ Kasîde-i Mîmiyye li-Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî şeklinde geçmektedir.

Abdülmecîd Sivâsî bu eserini, kendisinden Mevlânâ’ya ait beyitleri şerh etmesini isteyen muhiblerin ısrarı üzerine hazırlamıştır. Arapça olarak yazdığı mukaddimede bu şerhi hazırlarken Mevlânâ’nın fuyûzât ve fütûhâtından istimdat ederek ona yöneldiğini ve onun ışık zerrelerinden kalbine yansıyanları, okyanusunun damlalarından sırrına damlayanları hiç bir kitaba, lügate müracaat etmeden iki saatlik bir sürede yazdığını belirtmiştir. Mevlânâ kasidesinde “çarh”, “haşhâş tanesi”, “leblebi”, “örs”, “kûh”, “gendime”, “darı”, “arpa”, “ekmek”, “ceviz”, “nal”, “bülbül”, vb. sembolleri kullanmak suretiyle şekil, tasvir ve numunesi olmayan gerçeklik alemini tabiat yoluyla anlatmaya çalışmıştır. Sivâsî’nin yaptığı şerh ise bu mefhumları okuyucunun his ve idrak alanına yakınlaştırma amacını taşımaktadır. Şerhte önce kasidedeki Farsça beyitler verilmiş sonra Türkçe tercümeleri yapılmıştır. Tercümeden sonra beyitlerde geçen lafızlar tahkik edilerek hangi manaya kullanıldıkları belirtilmiş, daha sonra da beytin bütününü birlikte mülâhaza edilerek şerh edilmiştir. Sivâsî şerh ettiği yerlere uygun düşen âyet-i kerîme ve hadîslerle konuyu temellendirirken bazen de kendine ait şiirlerle şerhini zenginleştirmiştir.

Süleymaniye Kütüphanesi, Mihrişah Sultan, nr. 300/4 nüshasında Şerh-i Ebyât-ı Celâleddîn-i Rûmî, diğer nüshalarda ise Şerh-i Kasîde-i Mîmiyye li-Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî olarak kayıtlıdır. Eserin dört nüshası tespit edilmiştir (Süleymaniye Kütüphanesi, Mihrişah Sultan, nr. 300/4; Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, nr. 1755/16; Süleymaniye Kütüphanesi, Şehit Ali Paşa, nr. 1367/3; Süleymaniye Kütüphanesi, H. Şemsi Güneren, nr. 12/2). Nüshaların yaprak sayıları muhteliftir.

Abdülmecîd Sivâsî biyografisi için bk. “Abdülmecîd Sivâsî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/seyhi-abdulmecid-sivasi 

Eserden Örnekler


Dûş vakt-i subh-dem der çarh pâlân yâftem

Der miyân-ı dâne-i haşhâş sindân yaftem

(Dün sabah vaktinde çarhta palan buldum / Haşhaş tanesinin içinde örs buldum.)

Tahkik: “Dün” den murat; elest âlemidir. “Subh-dem”den murat; fiillerin tecellisidir. Yani ruhu yaratıp taayyün ve vücut verdiği zamandır. “Çarh”tan murat; Melekût"tur ki, ruh ondan gelmiştir. “Palan”dan murat; mutlaka "ruh"dur ki, palan harin yük taşımasına âlet olduğu gibi, ruh dahi, nefsin, Hakk’ın emanetini taşımasına alettir. “Dâne-i haşhaş”tan murat; kudretsiz ve hükümsüz şey demektir. “Örs”ten murat; nefs-i emmâredir. Yani ezel âleminde, esma denizi ve sıfatta gark olmuş, ceberut bağında, ezel bostanında ve 'amâ âleminde elemsiz, kedersiz ve yüksüz iken, o çarhtan terkip edilmiş bedenimiz yaratılmadan önce onun mayası olan ruhumuz melekût âlemine inip, orada başka vücut ve taayyün buldu. Böylece onun taayyünü hizmet teklifine de başlangıç oldu.

Mevlânâ’nın burada kastettiği; “O çarh’tan terkip edilmiş bedenim yaratılmadan önce palanını buldu.” demektir. Bazı nüshada “der çarh” bedeli “der arş” vaki olduğu da bu manayı ifade eder. Zira “arş” dahi melekûttandır.

Kaynakça


Bağdatlı İsmâil Paşa (1945-1947). Hediyyetü'l-Ârifîn Esmâü'l-Müellifin ve Âsâru’l-Musannifîn, (Keşfu’z-Zunûn Zeyli). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.

Bursalı Mehmed Tâhir (ts.). Osmanlı Müellifleri. Hzl. A. F. Yavuz-İ. Özen. İstanbul: Meral Yay.

Gündoğdu, Cengiz (2000). Bir Türk Mutasavvıfı Abdülmecîd Sivâsî Hayatı Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.

Atıf Bilgileri


Gündoğdu, Cengiz. "ŞERH-İ KASÎDE-İ MÎMİYYE (ŞEYHÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/serh-i-kaside-i-mimiyye-seyhi. [Erişim Tarihi: 19 Eylül 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ŞERH-İ HİLYE-İ RESÛL (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Prof. Dr. Mehtap Erdoğan Taş
Görüntüle
2 NASÎHAT-NÂME (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
3 MEYÂDÎNÜ'L-FÜRSÂN/LÜGAT-I MESNEVÎ (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
4 UDDETÜ'L-MÜSTA'İDDîN (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
5 TEFSÎR-İ SÛRE-İ FÂTİHA (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
6 KASÎDE FÎ MEDHİ'N-NEBÎ ALEYHİ'S-SELÂM (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
7 BİDÂ’ATÜ’L-VÂ'İZÎN (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
8 LETÂ'İFÜ'L-EZHÂR VE LEZÂ'İZÜ'L-ESMÂR (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
9 MİSKÂLU'L-KULÛB (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
10 DÜRER-İ AKÂ'İD VE GURER-İ KÜLLÎ SÂ'İKÎN VE KÂ'İD (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
11 Mİ'YÂRU'T-TARÎK (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
12 KAZA VE KADER RİSÂLESİ (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
13 FİRAVUN'UN ÎMÂNINA DÂ'İR RİSÂLE (ŞEYHÎ, ABDÜLMECİD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
14 DÎVÂN-I İLÂHİYYÂT/DÎVÂNÇE (ŞEYHÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Dr. Öğr. Üyesi Murat VANLI
Görüntüle
15 ŞERH-İ MESNEVÎ-Yİ ŞERÎF (ŞEYHÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivasî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
16 TEZKİRE-İ ŞU'ARÂ (SÂLİH AYNÎ MEHMED EFENDİ)  Aynî, Sâlih Aynî Mehmed Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
17 DÎVÂN (EŞREF-İ SÂNÎ) Eşref-i Sânî, Şeyh Seyyid Öğretmen Kevser Kıroğlu
Görüntüle
18 TECELLİYÂT (FENÂYÎ, CENNET MEHMED EFENDİ) Fenâyî, Cennet Mehmed Efendi Prof. Dr. ABDULLAH AYDIN
Görüntüle
19 ÂDÂB-I HURDE-İ TARîKÂT (HİMMET/ABDÎ, BOLULU ŞEYH HİMMET EFENDİ) Himmet/Abdî, Bolulu Şeyh Himmet Efendi Araş. Gör. Emrah Baş
Görüntüle
20 VAHDETNÂME (LÂMEKÂNÎ) Lâmekânî, Hüseyin Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle
21 MECMÛA-İ ŞEYH MISRÎ EFENDİ (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed Akın ZENGİN
Görüntüle
22 RİSÂLE-İ VAHDET-İ VÜCÛD (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
23 RİSÂLE-İ EŞRÂTU’S-S‘AT (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
24 RİSALE-İ TEVHÎD (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/ Mehmed Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
25 ED-DEVRETÜ’L-ARŞİYYE (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle