ŞERH-İ GÜLŞEN-İ TEVHİD
şerh
Fahrî, Ahmed (d. ?/? - ö. 1213/1214/1799)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Mevlevî şeyh ve şairlerinden olan Şâhidî İbrahim Dede (ö. 957/1550)’nin Gülşen-i Tevhid adlı eserine yazılmış bir şerhtir. Esasen bu şerh, Fahrî Ahmed Efendi’nin mürşidlerinden Celvetî şeyhi Süleyman Zâtî Efendi (ö. 1175/1762)’nin başlayıp bitiremediği şerhin tamamlanmış şeklidir. Şöyle ki Zâtî Efendi’nin vefatından sonra onun oğlu Şeyh Hüseyin Şâhî Efendi temize çekmesi için bunu halifesi Fahrî Efendi’ye vermiştir. O da bu vazifeyi yerine getirirken Gülşen-i Tevhîd’den altmış kadar beytin şerh edilmediğini görmüş, “Her ki ez dîdâr berhûrdâr şod/ În cihân der çeşm-i û murdâr şod” beytinden aşağısını şerh ederek ikmâl etmiştir (Bursalı 1333: 141; Şimşek 2021: 84-85). Fahrî Efendi şerhi yaparken önce kaynak metni kaydetmiş, ardından beytin toplu tercümesini yapmıştır. Daha sonra ise beyitte geçen kelimeleri açıklamış, beyti bir bütün olarak tasavvufî açıdan şerh etmiştir.

Bazı kaynaklarda bu şerhin Şâhidî İbrahim Dede’nin Gülşen-i Vahdet adlı eserinin şerhi olarak gösterilmesi (Arslan 1994: 10; Aslan 2008: 128) doğru değildir. Hatta eserin İstanbul Hacı Selim Ağa Kütüphanesi Hüdayî Efendi nr. 1254/4’te 50b-60a varakları arasında yer alan nüshasında verilen diğer bilgiler doğruyken eserin adı kataloğa yanlış olarak kaydedilmiştir. Hâlbuki eserin adı dibâce kısmında görüleceği üzere Şerh-i Gülşen-i Vahdet değil Şerh-i Gülşen-i Tevhid şeklinde yazılıdır (vr. 50b).Yurt içinde ve yurt dışında eserin birçok nüshası bulunmaktadır.

Şairin biyografisi ve eserlerinden örnekler için bk. “Fahrî, Ahmed”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fahri-ahmed

Eserden Örnekler


Her ki ez dîdâr ber-hûrdâr şod

În cihân der çeşm-i û murdâr şod

Her kimse ki dîdârına nasibli oldu, bu cihân onun gözüne murdâr oldu. dîdâr, likâ ve rûy ve çehre ma‘nâsına. Bu makâmda cemâl-i Hak’dan ibâretdir ki Hak-bîn olana hûr-bîn olmaz. Berhûrdâr, bâ-nasîb ve bâ-behre ma‘nâsınadır. Murdâr, elfâz-ı mürekkebedendir “mur” ile “dâr”dan. Bunda nâ-pâk demekdir. Hâsıl-ı ma‘nâ-yı beyt bînende-i kemâl-i Hak ve dânende-i esrâr-ı mutlak Mevlânâ min külli’l-vücûh evlânâ kuddise sırruhu’l-azîzu’l-a‘lâ hazretleri buyururlar ki her kimesne ki ârif-i billâh be vâkıf-ı esrâr-ı ilâh olmakla pür-intibâh olub “fe-eynemâ tüvellû fe-semme vechullâh” remzine mazhar ve her şeyde dîde-i cân ile müşâhede-i cemâl-i cânândan behremend ve behre-ver oldu. 

Kemâ kâle’l-ârif:

Fâil-i mutlak odur ki nesne yokdur arada

Ger sen idrâk eylemezsen bil ki sendedir kusûr (Fahrî vr. 51a)

Kaynakça


Arslan, Mehmet (1994). Zâtî Süleyman Efendi Dîvân ve Sevânihu’n-Nevâdir fî Ma’rifeti’l-Anâsır. Sivas: Dilek Matbaacılık.

Arslan, Mehmet. “Zâtî, Süleyman Efendi”. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/zati-suleyman-efendi [erişim tarihi: 25.09.2021].

Aslan, Üzeyir (2008). “Fahrî Ahmed ve Şathiye Şerhi”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 3 (4): 12-155.

Bursalı Mehmed Tâhir (1333). Osmanlı Müellifleri. C. I. İstanbul: Matbaa-i Âmire.

Fahrî Ahmed Efendi. Şerh-i Gülşen-i Tevhid. Hacı Selim Ağa Kütüphanesi, Hüdayî Efendi nr. 1254/4.

Şimşek, Selami (2021), Keşanlı Süleyman Zâtî Efendi Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri (İnceleme-Metinler). Ankara: Gece Kitaplığı Yay.

Ünal, Mehmet. “Fahrî, Ahmed”. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fahri-ahmed [erişim tarihi: 13.02.2022].

Yazar, Sadık (2011). Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Atıf Bilgileri


Şimşek, Selami. "ŞERH-İ GÜLŞEN-İ TEVHİD". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/serh-i-gulsen-i-tevhid. [Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (Fahrî, Ahmed) Fahrî, Ahmed Doç. Dr. Mehmet Ünal
Görüntüle
2 ŞERH-İ ŞATHİYE-İ MÜFTÜ BABA Fahrî, Ahmed Doç. Dr. Nilüfer Tanç
Görüntüle
3 ŞERH-İ ELİF-NÂME Fahrî Ahmed Doç. Dr. Nilüfer Tanç
Görüntüle
4 KASİDE-İ FAHRİ EFENDİ Fahrî, Ahmed Doç. Dr. Nilüfer Tanç
Görüntüle
5 VÂRİDÂT (FAHRÎ) Fahrî, Ahmed Doç. Dr. Nilüfer Tanç
Görüntüle
6 ŞERH-İ ŞÂHİDÎ (FAHRÎ) Fahrî, Ahmed Diğer Deniz Şeyma Kulaksız
Görüntüle
7 KURRETÜ'L-UYÛN Ra'ûfî, Şeyh Seyyid Ra'ûfî Ahmed Efendi Öğretmen mehmet cemal öztürk
Görüntüle
8 VÂRİDÂT (AZÎZ) Azîz, Azîz Ali Efendi Araş. Gör. Dr. nesrin aydın satar
Görüntüle
9 DÎVÂN-I İLÂHİYYÂT (İBRÂHİM HÂS) İbrâhim Hâs Doç. Dr. Hasan Gültekin
Görüntüle
10 ŞERH-İ EBYÂT-I YÛNUS EMRE (İBRÂHİM HÂS) İbrâhim Hâs Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
11 DÎVÂN (KAYGULU HALİL EFENDİ) Kaygulu Halil Efendi Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
12 HÂDİ’L-UŞŞÂK (KAYGULU HALÎL EFENDİ) Kaygulu Halil Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
13 TEFSİR-İ BA’Z-I SÜVER-İ KUR’ANİYYE Abdülhay Celvetî Doç. Dr. Şükrü Maden
Görüntüle
14 DÎVÂN (İLÂHİ-NÂME) Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı Doç. Dr. abdulkadir erkal
Görüntüle
15 MA‘RİFETNÂME Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı Doç. Dr. Lokman Taşkesenlioğlu
Görüntüle
16 ‘İRFÂNİYE Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı Diğer Emine Güleç
Görüntüle