ŞERH-İ GAZEL-İ HACI BAYRÂM-I VELÎ (ABDÜLHAY)
şerh
Abdülhay (d. ?/? - ö. 1117/1705)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Hacı Bayrâm-ı Velî’nin, Çalab’ım Bir Şar Yaratmış şeklinde başlayan şiirine yazılan şerh. Şârih; şerhe, besmele, tahmîd ve salvele ile başlar. Hacı Bayram-ı Velî'yi ve söz konusu şiirini methettikten sonra, farklı bir lisan içermesi ve insanlar arasında meşhur olmasından mütevellit, şiirin şerh ve tefsire muhtaç olduğunu ifade eder. Bu niyetle bir şerh kaleme alma ihtiyacı hâsıl olmuştur. Abdülhayy-ı Celvetî, mezkûr şerhte, bazı sembolik ifadelerin tasavvufî karşılıklarını izah eder. Şâr, yani şehir remzini her beyitte, o beytin konusuna göre farklı manalar vererek yorumlar (Tatcı 2020: 62).

Zaman zaman Arapça ifadelerin görüldüğü şerhte, açık bir dil hâkimdir. Şârih, âyet ve hadisler yanında, Gafûrî Efendi ve Hz. Pîr Hüdâyî Mahmud Efendi’den de beyit iktibasları yapar. Her bir kıt'ayı tasavvufî remizlere göre yorumlayıp Hacı Bayram-ı Velî'nin dilinden öğütlerde bulunur. Şerh, dua ile sona erer.

Şerhin bugüne dek iki nüshası tespit edilmiştir. Bunlardan biri, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesinde bulunan Şerh-i Gazel-i Hacı Bayrâm-ı Velî adında olup Türkçe Yazmalar Bölümünde 9771 numarada kayıtlıdır. Aynı adlı diğer nüsha, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kitaplığında OEYz997/2 numarada kayıtlıdır. İki varaktan oluşan bu nüshanın müellif hattı olduğu tespit edilmiştir (Erdoğan ve Sağlam 2018: 390-391).

Şerh üzerindeki ilk çalışma, 2016 yılında, "Kalem Eğitim Kültür Akademi Derneği" tarafından düzenlenen Uluslararası Hacı Bayram-ı Velî Sempozyumunda, "Çalabım Bir Şar Yaratmış ya da Hacı Bayram-ı Veli'nin Bir Şiirine Yazılan Şerhler Üzerine" adıyla  Prof. Dr. Mustafa Erdoğan ve Hacer Sağlam tarafından takdim edilmiştir. Bu çalışma, 2018 yılında, kitap bölümü olarak Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları tarafından, Hacı Bayram-ı Velî  kitabında yer almıştır. Şerh üzerindeki son çalışma, Mustafa Tatcı ve Veysel Akkaya'ya aittir. Şerh, 2020 yılında,  müstakil bir kitap çalışması olarak yayımlanmıştır.

Abdülhay'ın biyografisi için bk. "Abdülhay". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/abdi-abdulhay

Eserden Örnekler


Pes malûm ola ki Çalab lafzını lisân-ı Türkî'de Bârî Te'âlâ'ya ıtlak olunmada ıstılahdur. Şâr şehr dimekdür. Allâhu a'lem dimek ister ki benî Âdem'i 'ademden vücûda getüren Allâhu azîmü'ş-şân makâm-ı sırrun mâbeyninde bir şehr-i 'azîm halk eylemişdür. Ol şehrün ismi gönül şehridür. Sıhhati hadîs-i kudsî ile sâbitdür. Mâ vese'anî arzı ve lâ semâ'î ve lâkin yese'anî kalbü 'abdi'l-mü'minü't-takvâ e'n-nakîdür. Zîrâ Allâhu Te'âlâ Hazretleri zamân u mekândan münezzehdür. İki cihân buyurmaları biri makâm-ı nefsdür ve biri makâm-ı sırdur. (Osman Ergin Yz. No. 997/2, vr. 7a)

Kaynakça


Erdoğan, Mustafa ve Sağlam, Hacer (2016). "Çalabım Bir şar Yaratmış ya da Hacı Bayram-ı Veli'nin Bir Şiirine Yazılan Şerhler Üzerine". Uluslararası Hacı Bayram-ı Velî Sempozyumu. Kalem Eğitim Kültür Akademi Derneği. Ankara: Anıl Matbaacılık. 411-433.

Erdoğan, Mustafa ve Sağlam, Hacer (2018). "Çalabım Bir şar Yaratmış ya da Hacı Bayram-ı Veli'nin Bir Şiirine Yazılan Şerhler Üzerine". Hacı Bayram-ı Veli. (ed. İ. E. Arıoğlu). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. 305-401.

Şerh-i Gazel-i Hacı Bayrâm-ı Velî. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi. Türkçe Yazmalar Bölümü. No. 9771. vr. 23b-26a.

Şerh-i Gazel-i Hacı Bayrâm-ı Velî. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı. Osman Ergin Yz. No. 997/2. vr. 6b-10a.

Tatcı, Mustafa ve Akkaya, Veysel (2020). Hacı Bayram-ı Velî Şerhi. İstanbul: H Yayınları.

Atıf Bilgileri


SAĞLAM, Hacer. "ŞERH-İ GAZEL-İ HACI BAYRÂM-I VELÎ (ABDÜLHAY)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/serh-i-gazel-i-haci-bayram-i-veli-abdulhay-celveti. [Erişim Tarihi: 23 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDÜLHAY CELVETÎ) Abdülhay Celvetî Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Doç. Dr. Hamza KOÇ
Görüntüle
2 TEFSİR-İ BA’Z-I SÜVER-İ KUR’ANİYYE Abdülhay Celvetî Doç. Dr. Şükrü Maden
Görüntüle
3 TEZKİRE-İ ŞU'ARÂ (SÂLİH AYNÎ MEHMED EFENDİ)  Aynî, Sâlih Aynî Mehmed Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
4 DÎVÂN (EŞREF-İ SÂNÎ) Eşref-i Sânî, Şeyh Seyyid Öğretmen Kevser Kıroğlu
Görüntüle
5 TECELLİYÂT (FENÂYÎ, CENNET MEHMED EFENDİ) Fenâyî, Cennet Mehmed Efendi Prof. Dr. ABDULLAH AYDIN
Görüntüle
6 ÂDÂB-I HURDE-İ TARîKÂT (HİMMET/ABDÎ, BOLULU ŞEYH HİMMET EFENDİ) Himmet/Abdî, Bolulu Şeyh Himmet Efendi Araş. Gör. Emrah Baş
Görüntüle
7 VAHDETNÂME (LÂMEKÂNÎ) Lâmekânî, Hüseyin Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle
8 MECMÛA-İ ŞEYH MISRÎ EFENDİ (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed Akın ZENGİN
Görüntüle
9 RİSÂLE-İ VAHDET-İ VÜCÛD (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
10 RİSÂLE-İ EŞRÂTU’S-S‘AT (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
11 RİSALE-İ TEVHÎD (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/ Mehmed Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
12 ED-DEVRETÜ’L-ARŞİYYE (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle