17. yüzyıl Mevlevî şeyhi İsmâîl Rüsûhî Efendi’nin kırk hadis şerhi.

İslâm kültüründe pek çok müellif, Hz. Peygamber’in “Ümmetim için dinî konulara dâir kırk hadîs ezberleyen kişiyi Allâh kıyamet günü fakîhler ve âlimler arasında diriltir.” hadisinden yola çıkarak kırk hadîs çalışmaları yapmışlardır. Hadislerin manzum veya mensur tercümeleri ve şerhleri yaygınlaşmıştır. İsmâîl Rüsûhî Efendi’nin bu eseri de kırk hadis şerh geleneğinin karakteristik bir örneğidir. Müellif, eserinin mukaddime kısmında kırk hadîsi niye şerh ettiğini de açıklar: “Bu fakîr ü hakîr Mevlevî Şeyh İsmâîl-i Ankaravî imtisâlen Mevlevì lihâzihi’l-işâreti’l-‘aliyye ve surûren bihâzihi’l-beşâreti’s-sâmiyye ehâdîs-i Nebevîden tarîkimizi mü’eyyid olan ve sülûkümüze takviyet kılan sahîhu’l-isnâd kırk hâdîs-i şerîfi ihtiyâr idüp Türkî ‘ibâre üzre anları şerh u tefsîr kıldum.” (Tanyıldız 2010: 33)

Eserin, dönemin etkin hareketlerinden biri olan Kadızâdelilerce genelde bütün tarîkatlara ve tarîkatların nazarî temelini oluşturan tasavvuf düşüncesine, özelde de Mevlevî tarîkatının raks ve semâ‘ gibi âdâb ve erkânına yöneltilen eleştirileri cevaplamak ve Mevlevî âdâb ve erkânının Sünnete uygunluğunu hadislerden ve Mesnevî beyitlerinden delillerle ispatlamak üzere kaleme alındığı anlaşılmaktadır. Eser bu açıdan hem tasavvuf düşüncesini hem de açıkça bir tarîkatı savunan bir tür müdâfaanâme özelliği taşır. Eser iki ana bölüme ayrılır. İlk bölüm Mevlevîlikle ilgili eleştirilere bir cevap mahiyeti taşır. İkinci bölüm ise hadis-i şerifler bağlamında tasavvuf ve tarikatların dindeki konumunu ispat çabasıdır (Ceyhan 2005: 275).

Muhtelif kütüphanelerde nüshaları bulunan bu eser tahkik ve tercümesiyle birlikte yayımlanmıştır (Ceyhan 2002).

Şairin biyografisi için bkz. “Rüsûhî, Şeyh İsmail Rüsûhî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rusuhi-seyh-ismail-efendi