ŞERH-İ EBYÂT-I YÛNUS EMRE (İBRÂHİM HÂS)
şerh
İbrâhim Hâs (d. ?/? - ö. 1175/1761-1762)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Yunus Emre’nin “Çıktım erik dalına anda yedim üzümü” beyti ile başlayan meşhur şathiyesinin İbrahim Hâs tarafından yapılan şerhi. Eserin tek nüshası Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu A. 8311 numarada bulunmaktadır. 58 varaktan oluşan yazma nesih kırması ile imla edilmiştir. İbrahim Hâs, zikredilen şiirin dokuz beytini şerh etmiştir. Müellif, Yunus’un ilahiyi niçin kaleme aldığını belirtirken aynı zamanda kendi telif sebebini ortaya koyar. Ona göre Yunus Emre’nin ilahileri baştanbaşa sırlarla doludur. Allah’tan başkasına talip olanlar sülûka girip Allah’ın rızasını kazansın diye bir ilahisinde başka bir lisanla kendi hâlini dile getirmiştir. Evliyaullah’ın zevkine benzer zevk almaları için sülûku açıklamıştır. Bu ilahinin her bir beytinde sâliklere hikâye üzerinden bir çeşit öğüt vermeyi amaçlar (Tatcı 2015: 44).

Yunus ilahisinde kendi sülûku, hâli ve ulaştığı berzah makamlarına dair hikâye yoluyla açıklamalarda bulunmuştur. Şeyhzâde Muslihüddin Efendi (ö. 1544), Niyâzî-i Mısrî (ö. 1694), İsmail Hakkı Bursevî (ö. 1725), Şeyh Ali Nakşbendî el-Nevrekanî (ö. ?) Yunus’un bu şiirini Osmanlı döneminde şerh etmişlerdir. İbrahim Hâs’ın şerhindeki motiflerin, eserin tamamı göz önünde tutulduğunda, diğer şerhlerdeki motiflerden orijinal ve farklı olduğu görülmektedir. Ayrıca izah edilen hususların diğer şerhlere nazaran tafsilatlı olduğu söylenebilir. Şerhlerde yer alan birbiriyle örtüşen izahlar ve yorumları tekke mensupları arasında gelişen şifahi kültürle açıklamak mümkündür (Tatcı 2015: 37-40, 56).

Şerh-i Ebyât-ı Yûnus Emre üzerine tek çalışmayı Mustafa Tatcı yapmıştır (2015). 

Şairin biyografisi için bk. “İbrâhim Hâs”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ibrahim-has

Eserden Örnekler


Çıkdum erik dalına anda yidüm üzümi 

"Çıkdım erik dalına”dan murâd, âlem-i amâdan âlem-i lâhûta geldim -ki hakîkatdir- âlem-i lâhûtda zuhûr etdim, der. Yani, Zât-ı pâk-i mutlak olan Allâhu Taâlâ, kudret-i kemâlâtını izhâr için bu her âlemi ve âdemi tahlîk murâd eyledikde, âlem-i amâda zâtın cûş u hurûşundan âlem-i esmâda sıfât-ı zâtıyyesi zâhir oldu. İlmullâhda olan eşyâ def´aten vâhidede tasvîr olundukda nûr nûrdan ayrıldı. Bu kerre, ulûhiyyet mechûl oldu. Onun için “Elestü bi-rabbikum” hitâbı mahlûk üzerine geldi. Âlem-i sıfâtdır. Pes muhabbet, bu ayrılıkdan yaradıldı. Âh-ı lezzet-i aşk bu muhabbetden tevcîh oldu (Tatcı 2015: 61).

Kaynakça


Tatcı, Mustafa (2015). İbrahim Hâs Şabânî- Kerpiç Koydum Kazana- Yunus Emre'nin Bir Şiirinin Şerhi. İstanbul: H Yay.

Atıf Bilgileri


Kufacı, Osman. "ŞERH-İ EBYÂT-I YÛNUS EMRE (İBRÂHİM HÂS)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/serh-i-ebyat-i-yunus-emre-ibrahim-has. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN-I İLÂHİYYÂT (İBRÂHİM HÂS) İbrâhim Hâs Doç. Dr. Hasan Gültekin
Görüntüle
2 DİVÂN (İBRÂHİM HÂS) İbrâhim Hâs Araş. Gör. Büşra Karasu
Görüntüle
3 MEKTÛBÂT-I İBRÂHİM HÂS İbrâhim Hâs Doç. Dr. Hasan Gültekin
Görüntüle
4 TEZKİRETÜ'L-HÂS İbrâhim Hâs Araş. Gör. Büşra Karasu
Görüntüle
5 RİSÂLE-İ KELİMÂT-I PÎRÂN İbrâhim Hâs Doç. Dr. Hasan Gültekin
Görüntüle
6 KURRETÜ'L-UYÛN Ra'ûfî, Şeyh Seyyid Ra'ûfî Ahmed Efendi Öğretmen mehmet cemal öztürk
Görüntüle
7 VÂRİDÂT (AZÎZ) Azîz, Azîz Ali Efendi Araş. Gör. Dr. nesrin aydın satar
Görüntüle
8 DÎVÂN (KAYGULU HALİL EFENDİ) Kaygulu Halil Efendi Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
9 HÂDİ’L-UŞŞÂK (KAYGULU HALÎL EFENDİ) Kaygulu Halil Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
10 TEFSİR-İ BA’Z-I SÜVER-İ KUR’ANİYYE Abdülhay Celvetî Doç. Dr. Şükrü Maden
Görüntüle
11 DÎVÂN (İLÂHİ-NÂME) Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı Doç. Dr. abdulkadir erkal
Görüntüle
12 MA‘RİFETNÂME Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı Doç. Dr. Lokman Taşkesenlioğlu
Görüntüle
13 ‘İRFÂNİYE Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı Diğer Emine Güleç
Görüntüle
14 İNSÂNİYE Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı Diğer Emine Güleç
Görüntüle
15 MECMÛ‘ATU’L-ME‘ÂNÎ Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN
Görüntüle